قانون محروم کردن از ارث: راهنمای جامع حقوقی برای مدیریت اموال و رفع ابهامات

در بسیاری از جوامع، افراد تصور می کنند که با یک جمله ساده در وصیت نامه خود می توانند فردی را از ارث محروم کنند. این باور رایج، غالباً به سردرگمی ها و حتی اختلافات حقوقی پس از فوت منجر می شود. پاسخ اینجاست که در نظام حقوقی ایران، امکان محروم کردن مستقیم و قانونی وارثی از ارث از طریق وصیت نامه عادی وجود ندارد و چنین وصیتی باطل است. با این حال، راهکارهای حقوقی و مدنی دیگری وجود دارند که شخص می تواند در زمان حیات خود، برای مدیریت و ساماندهی اموالش به کار گیرد و به طور غیرمستقیم، بر سهم الارث وراث تأثیر بگذارد.

این موضوع از دیرباز چالش برانگیز بوده و ابهامات زیادی را برای افراد ایجاد کرده است. قانون گذار با وضع قوانین ارث، هدف اصلی خود را در جهت حفظ نظم عمومی و جلوگیری از تشتت آرا پس از فوت اشخاص محقق ساخته است. بنابراین، هرگونه تصمیمی که مغایر با این اصول آمره باشد، فاقد اعتبار قانونی است. با این حال، حق تصرف در اموال شخصی در زمان حیات، یک اصل پذیرفته شده است که مسیرهایی را برای مدیریت ارث باز می کند. در ادامه، به بررسی دقیق مبانی حقوقی، تفاوت های کلیدی و راهکارهای عملی برای مدیریت اموال در جهت کاهش یا افزایش سهم الارث وراث پرداخته خواهد شد تا خوانندگان با درک عمیق این موضوع، بتوانند تصمیمات آگاهانه ای برای آینده اموال خود اتخاذ کنند.

مبانی حقوقی ارث و شفاف سازی اصطلاحات

موضوع ارث و قوانین مربوط به آن، همواره یکی از پیچیده ترین و حساس ترین بخش های حقوق مدنی به شمار می رود. برای درک صحیح «قانون محروم کردن از ارث»، ابتدا باید با مفاهیم و اصطلاحات پایه ای در این حوزه آشنا شد. این شناخت اولیه به خواننده کمک می کند تا تفاوت های ظریف حقوقی را درک کرده و از تصورات نادرست رایج فاصله بگیرد.

تعریف ارث و قوانین آمره بودن آن

ارث در حقوق، به مجموعه اموال، دارایی ها، حقوق و دیونی اطلاق می شود که پس از فوت یک شخص (مورث) به ورثه او منتقل می گردد. این انتقال به صورت قهری یا اجباری صورت می پذیرد؛ به این معنا که ورثه، چه بخواهند و چه نخواهند، مالک ماترک مورث خود می شوند. یکی از ویژگی های مهم قوانین ارث در ایران، آمره بودن آن هاست. قوانین آمره، به قوانینی گفته می شود که افراد نمی توانند با توافق یا اراده خود، آن ها را تغییر داده یا نادیده بگیرند. این ویژگی به دلیل اهمیت حفظ نظم عمومی و پیشگیری از بروز هرج و مرج در جامعه پس از فوت افراد، مورد تاکید قانون گذار قرار گرفته است.

ماده ۸۳۷ قانون مدنی ایران به صراحت بر این موضوع صحه می گذارد و بیان می دارد: «اگر کسی به موجب وصیت، یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند، وصیت مزبور نافذ نیست.» این ماده، هسته اصلی بحث ما را تشکیل می دهد و نشان می دهد که اراده مورث به تنهایی قادر به تغییر قواعد از پیش تعیین شده ارث نیست. به بیان دیگر، سهم الارارث هر وارث بر اساس طبقات و درجات قانونی تعیین شده است و هیچ کس نمی تواند با وصیت خود، آن را از وارثی سلب کند.

تفاوت محرومیت از ارث و محروم کردن از ارث

یکی از نکات کلیدی و حیاتی در فهم این بحث، درک تمایز میان دو اصطلاح محرومیت از ارث و محروم کردن از ارث است که اغلب به اشتباه به جای یکدیگر به کار می روند. تبیین این تفاوت، روشن کننده بسیاری از ابهامات خواهد بود.

* محرومیت از ارث (Disqualification): این مفهوم به شرایطی اشاره دارد که به موجب قانون یا شرع، یک شخص خود به خود و بدون نیاز به اراده مورث، از ارث محروم می شود. در این حالت، موانع قانونی یا شرعی وجود دارند که مانع از ارث بری می شوند. این وضعیت، یک اتفاق حقوقی است که قانون آن را تحمیل می کند و مورث نقشی در ایجاد آن ندارد. به عنوان مثال، اگر وارث، مورث خود را عمداً به قتل برساند، قانون او را از ارث محروم می کند.
* محروم کردن از ارث (Intentional Reduction/Estate Planning): این اصطلاح به اقداماتی اشاره دارد که مورث در زمان حیات خود و با اراده و اختیار کامل، انجام می دهد تا عملاً سهم الارث یک یا چند وارث را کاهش دهد یا از انتقال مال خاصی به آن ها جلوگیری کند. این اقدامات، در چارچوب قوانین مدنی صورت می گیرد و اگرچه به طور مستقیم وارث را از ارث محروم نمی کند، اما به صورت غیرمستقیم، حجم ترکه (دارایی باقی مانده پس از فوت) را کاهش داده و در نتیجه، بر میزان سهم الارث تأثیر می گذارد. وصیت مستقیم به محروم کردن وارث از ارث، همانطور که ماده ۸۳۷ قانون مدنی اشاره دارد، باطل است. اما این به معنای عدم توانایی شخص در مدیریت اموالش در زمان حیات نیست.

در نظام حقوقی ایران، هیچ کس نمی تواند با یک وصیت ساده، وارث قانونی خود را به طور کلی از ارث محروم کند؛ زیرا قوانین ارث از جمله قواعد آمره هستند که نمی توان خلاف آن ها عمل کرد.

موارد محرومیت از ارث (موانع قانونی و شرعی ارث بری)

همانطور که پیشتر اشاره شد، محرومیت از ارث به معنای موانع قانونی و شرعی است که بدون اراده مورث، مانع از ارث بری یک وارث می شود. این موارد، استثنائاتی بر قاعده کلی ارث بری هستند و هر کدام شرایط خاص خود را دارند.

معرفی کلی موانع ارث

قانون مدنی ایران در مواد ۸۸۰ به بعد، به برخی از موانع ارث اشاره کرده است. این موانع به دلایل مختلفی نظیر حفظ عدالت، جلوگیری از سوءاستفاده و رعایت موازین شرعی، وضع شده اند. شناخت این موارد برای درک کامل نظام ارث در ایران ضروری است.

قتل عمدی مورث

یکی از بارزترین و مهم ترین موانع ارث، قتل عمدی مورث توسط وارث است. ماده ۸۸۰ قانون مدنی بیان می کند: «قتل از موانع ارث است؛ بنابراین کسی که مورث خود را عمداً بکشد از ارث او ممنوع می شود، اعم از این که قتل بالمباشره باشد یا بالتسبیب و منفرداً باشد یا به شرکت دیگری.» این ماده به وضوح نشان می دهد که حتی اگر وارث به صورت غیرمستقیم (بالتسبیب) یا با مشارکت دیگری در قتل مورث نقش داشته باشد، از ارث محروم خواهد شد. فلسفه این قانون، جلوگیری از انتفاع قاتل از جرم خود است. با این حال، در صورتی که قتل غیرعمدی باشد (مانند قتل ناشی از تصادف یا خطای محض)، وارث از ارث محروم نمی شود، هرچند ممکن است مجازات های دیگری برای او در نظر گرفته شود.

کفر وارث

ماده ۸۸۱ مکرر قانون مدنی ایران تصریح می کند: «کافر از مسلم ارث نمی برد.» این قاعده برگرفته از فقه اسلامی است و به این معناست که اگر وارث کافر و مورث مسلمان باشد، وارث کافر از مورث مسلمان ارث نخواهد برد. اما یک استثنای مهم در این زمینه وجود دارد: «مسلمان از کافر ارث می برد.» یعنی اگر مورث کافر باشد و وارث مسلمان، وارث مسلمان می تواند از مورث کافر خود ارث ببرد. این قاعده در جهت حمایت از اسلام و گسترش آن وضع شده است.

ولادت از زنا (زنازادگی)

فرزندانی که حاصل رابطه نامشروع یا زنا هستند، از نظر قانونی ولدالزنا نامیده می شوند. در حقوق ایران، فرزند نامشروع از پدر و مادر واقعی خود ارث نمی برد. این حکم بر مبنای عدم ایجاد رابطه نسب مشروع بین فرزند و والدین زانی است که یکی از شروط اصلی ارث بری است. البته این به معنای عدم مسئولیت والدین در قبال نفقه و تربیت فرزند نیست، بلکه صرفاً به موضوع ارث بری مربوط می شود.

لعان

لعان، یک اصطلاح فقهی و حقوقی است که در شرایط خاصی بین زوجین اتفاق می افتد. ماده ۸۸۲ قانون مدنی در مورد لعان می گوید: «بعد از لعان زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و همچنین فرزندی که به سبب انکار او لعان واقع شده از پدر و پدر از او ارث نمی برد لیکن فرزند مزبور از مادر و خویشان مادری خود و همچنین مادر و خویشان مادری از او ارث می برند.» لعان زمانی رخ می دهد که شوهر به همسر خود نسبت زنا دهد یا فرزندی را که به او ملحق است، انکار کند و هر دو طرف طبق تشریفات خاص شرعی سوگند یاد کنند. تأثیر لعان بر ارث بری این است که رابطه وراثت بین زوجین و همچنین بین پدر و فرزندی که انکار شده است، قطع می شود.

تفاوت با حجب (محرومیت به دلیل وجود وارث طبقه بالاتر)

علاوه بر موانع فوق، یک مفهوم دیگر نیز در حقوق ارث وجود دارد که با محرومیت از ارث متفاوت است: «حجب». حجب به معنای محروم شدن یک وارث از تمام یا قسمتی از ارث، به دلیل وجود وارث دیگری است که در طبقه یا درجه نزدیک تری به مورث قرار دارد. به عنوان مثال، وجود فرزندان برای متوفی، باعث حجب کامل برادران و خواهران متوفی می شود؛ یعنی خواهران و برادران دیگر از ارث نمی برند. در اینجا، محرومیت به دلیل وجود موانع قانونی نیست، بلکه به دلیل ترتیب طبقات و درجات ارث بری است که قانون تعیین کرده است. این تفاوت اساسی است، چرا که در حجب، وارثی به طور کامل از ارث محروم نمی شود، بلکه حق ارث بری او توسط وارث دیگری که اقرب است، از بین می رود.

راهکارهای محروم کردن از ارث (مدیریت و ساماندهی اموال در زمان حیات)

پس از اینکه متوجه شدیم محرومیت مستقیم از ارث باطل است، حال این پرسش مطرح می شود که اگر شخصی قصد دارد بر سهم الارث وراث خود تأثیر بگذارد، چه اقداماتی می تواند انجام دهد؟ پاسخ در بهره گیری از حق تصرف کامل شخص در اموال خود در زمان حیات است. افراد تا زمانی که زنده هستند، مالک تمام و کمال دارایی های خود بوده و می توانند هرگونه دخل و تصرفی را در آن ها بنمایند، مشروط بر اینکه این تصرفات در چارچوب قوانین مدنی و شرعی انجام شود. این اقدامات، به طور غیرمستقیم، به مدیریت و کاهش حجم ترکه و در نتیجه، به کاهش سهم الارث برخی وراث منجر می شود.

مقدمه: اهمیت اقدامات پیش از فوت

شاید مهم ترین نکته در بحث مدیریت ارث، آگاهی از این باشد که تصمیمات مربوط به اموال پس از فوت، باید در زمان حیات و با اراده و قصد کامل اتخاذ شود. پس از فوت، اراده شخص از بین می رود و اموال او بر اساس قوانین آمره ارث تقسیم می شود. بنابراین، اگر فردی قصد دارد دارایی هایش به شکل خاصی به ورثه یا غیرورثه منتقل شود یا میزان سهم الارث وراث خاصی را تعدیل کند، باید پیش از فوت و با استفاده از ابزارهای حقوقی موجود، اقدام کند. این ابزارها، اگرچه محروم کردن از ارث به معنای رایج کلمه نیستند، اما عملاً به کاهش یا افزایش سهم یک وارث خاص منجر می شوند.

وصیت تملیکی (تا یک سوم اموال)

وصیت تملیکی، یکی از رایج ترین ابزارهای حقوقی برای مدیریت اموال پس از فوت است. به موجب قانون، هر شخص می تواند تا یک سوم (ثلث) از اموال خود را برای پس از فوتش به هر شخص (چه وارث و چه غیروارث) وصیت کند. ماده ۸۴۳ قانون مدنی مقرر می دارد: «وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست، مگر به اجازه ورثه.» این یعنی اگر مورث بخواهد بیش از یک سوم اموال خود را وصیت کند، صحت آن منوط به اجازه وراث پس از فوت اوست.

با وصیت تملیکی، شخص می تواند به طور غیرمستقیم سهم الارث سایر وراث را کاهش دهد. برای مثال، مورث می تواند یک سوم از دارایی خود را به یک وارث خاص وصیت کند که در این صورت، آن وارث علاوه بر سهم الارث قانونی خود، یک سوم دیگر از اموال را نیز دریافت می کند و طبیعتاً سهم سایر وراث از دو سوم باقی مانده اموال تقسیم می شود. یا اینکه می تواند یک سوم اموال را به یک خیریه یا فردی غیر از وراث وصیت کند. این اقدام باعث می شود که یک سوم از دارایی های شخص پیش از تقسیم ارث، از ترکه خارج شود و در نتیجه، سهم الارث ورثه از دو سوم باقی مانده محاسبه گردد. مهم است که به یاد داشته باشیم، وصیت مستقیم به محروم کردن یک وارث باطل است، اما وصیت تملیکی تا ثلث، روشی کاملاً قانونی برای کاهش غیرمستقیم سهم دیگران است.

صلح عمری

صلح عمری یکی از مؤثرترین و امن ترین راهکارهای قانونی برای انتقال اموال در زمان حیات است که می تواند به طور قابل توجهی بر سهم الارث وراث تأثیر بگذارد. در این نوع صلح، شخص (مصالح) مال یا اموالی را به دیگری (متصالح) منتقل می کند، اما با این شرط که حق استفاده و انتفاع از آن مال را تا پایان عمر خود حفظ کند. به عبارت دیگر، عین مال منتقل می شود، اما منافع آن تا زمان فوت مصالح در اختیار او باقی می ماند.

پس از فوت مصالح، مال مورد صلح مستقیماً به متصالح تعلق می گیرد و وارد ترکه متوفی نمی شود تا بین وراث تقسیم گردد. این ویژگی، صلح عمری را به ابزاری قدرتمند برای خارج کردن اموال از شمول قوانین ارث تبدیل می کند. به عنوان مثال، شخصی می تواند منزل مسکونی خود را به یکی از فرزندانش صلح عمری کند، با این شرط که تا پایان عمر در آنجا سکونت داشته باشد و منافع آن (مانند اجاره) نیز به او تعلق گیرد. پس از فوت، آن منزل بدون نیاز به تقسیم ارث، به مالکیت فرزند در می آید. مهم ترین مزیت صلح عمری، عدم ورود مال به ترکه و غیرقابل رجوع بودن آن پس از ثبت رسمی است. البته باید توجه داشت که این معامله باید با اهلیت کامل و در سلامت روحی و جسمی شخص انجام گیرد تا از هرگونه ادعای بعدی مبنی بر صوری بودن یا معامله تحت فشار، جلوگیری شود.

هبه (بخشش)

هبه به معنای بخشش و انتقال رایگان مالکیت مالی از یک شخص (واهب) به دیگری (متهب) است. هبه می تواند به صورت بلاعوض (بدون دریافت عوض) یا معوض (در مقابل دریافت عوض) باشد. با انجام هبه در زمان حیات، مال از مالکیت واهب خارج شده و به متهب منتقل می شود. این اقدام نیز باعث کاهش حجم ترکه مورث شده و به طور غیرمستقیم بر سهم الارث وراث تأثیر می گذارد.

نکته مهم در هبه، امکان رجوع واهب از هبه است. بر اساس قانون مدنی، واهب می تواند از هبه خود رجوع کند و مالی را که بخشیده است، پس بگیرد، مگر در موارد استثنائی مانند زمانی که مال بخشیده شده تلف شده باشد، تغییر عمده ای یافته باشد، یا متهب عوض هبه را پرداخت کرده باشد. همچنین، رجوع از هبه پس از فوت واهب امکان پذیر نیست و هبه قطعی می شود. بنابراین، اگرچه هبه ابزاری برای کاهش ترکه است، اما به دلیل قابلیت رجوع، از قطعیت کمتری نسبت به صلح عمری برخوردار است.

بیع (فروش)

بیع یا فروش، به معنای انتقال مالکیت یک مال در ازای دریافت بهای نقدی یا غیرنقدی است. شخص می تواند در زمان حیات خود، اموالش را به یک یا چند وارث یا حتی به شخص ثالثی بفروشد. با این اقدام، مال از مالکیت مورث خارج شده و مبلغ حاصل از فروش جایگزین آن می شود. اگر مبلغ فروش صرف شود یا به نحوی به یکی از وراث یا شخص ثالثی داده شود، عملاً بر حجم ترکه و در نتیجه سهم الارث وراث تأثیر می گذارد.

بیع می تواند به صورت مطلق باشد (انتقال مالکیت کامل و بدون قید و شرط) یا مشروط (مثلاً با شرط عدم تصرف در مال تا زمان فوت فروشنده). اهمیت بیع در این است که با انتقال مالکیت قطعی، مال از ترکه خارج می شود و دیگر مشمول قوانین ارث نخواهد بود. البته، باید توجه داشت که معامله بیع باید کاملاً واقعی و با قصد جدی طرفین انجام شود و از انجام معاملات صوری که صرفاً به قصد فرار از دین یا تضییع حقوق سایر وراث صورت می گیرد، پرهیز شود. در صورت اثبات صوری بودن معامله، ممکن است پس از فوت مورث، آن معامله باطل اعلام شود.

وقف

وقف، یک عمل حقوقی است که طی آن شخص (واقف) عین مالی را حبس می کند و منافع آن را در راه خدا یا امور خیریه قرار می دهد. ماهیت وقف به گونه ای است که عین مال از مالکیت واقف خارج شده و به مالکیت خدا یا موقوف علیهم در می آید. این خروج از مالکیت دائمی است و پس از وقف، مال دیگر به واقف یا ورثه او تعلق نخواهد داشت و به ترکه او نیز وارد نمی شود.

وقف می تواند به صورت عام (برای عموم مردم) یا خاص (برای گروهی خاص، مثلاً فرزندان و نوادگان) باشد. با وقف کردن اموال، شخص عملاً آن ها را از شمول قوانین ارث خارج می کند و بدین ترتیب، وراث از آن مال محروم می شوند. وقف از نظر حقوقی بسیار محکم و غیرقابل برگشت است، اما شرایط و تشریفات خاصی برای صحت آن وجود دارد که باید دقیقاً رعایت شود، از جمله قبض موقوف علیهم یا متولی. این ابزار، معمولاً توسط افرادی به کار گرفته می شود که علاوه بر مدیریت ارث، دارای اهداف خیرخواهانه و ماندگار نیز هستند.

ملاحظات مهم و نکات حقوقی تکمیلی برای مدیریت ارث

مسئله ارث و مدیریت آن، نه تنها ابعاد حقوقی پیچیده ای دارد، بلکه با ملاحظات اخلاقی و خانوادگی نیز گره خورده است. برای اتخاذ تصمیمات صحیح و جلوگیری از مشکلات آتی، توجه به نکات زیر ضروری است.

اهمیت مشاوره با وکیل متخصص

قوانین ارث، وصیت و سایر عقود مرتبط با انتقال اموال، بسیار پیچیده و تخصصی هستند. هرگونه اشتباه در تنظیم اسناد یا عدم رعایت تشریفات قانونی، می تواند منجر به ابطال اقدامات انجام شده و بروز اختلافات جدی در آینده شود. بنابراین، اخذ مشاوره از یک وکیل متخصص در امور ارث و حقوق مدنی، پیش از هرگونه اقدام، از اهمیت حیاتی برخوردار است. یک وکیل مجرب می تواند با بررسی دقیق شرایط، بهترین و امن ترین راهکار قانونی را پیشنهاد دهد و از پیامدهای ناخواسته جلوگیری کند. وکیل نه تنها به شخص در انتخاب ابزار مناسب یاری می رساند، بلکه در تنظیم دقیق اسناد و اطمینان از صحت و اعتبار حقوقی آن ها نیز نقش محوری دارد.

اهلیت و صحت معاملات

برای انجام هرگونه معامله یا اقدام حقوقی مانند وصیت، صلح، هبه یا بیع، شخص باید دارای اهلیت قانونی باشد. اهلیت شامل عقل، بلوغ و رشد است. یعنی شخص باید بالغ (رسیده به سن قانونی)، عاقل (مجنون نباشد) و رشید (توانایی اداره اموال خود را داشته باشد) باشد. انجام معاملات توسط شخصی که فاقد اهلیت است، باطل یا غیرنافذ خواهد بود.

علاوه بر اهلیت، صحت معاملات انجام شده نیز باید قابل اثبات باشد. گاهی اوقات پس از فوت مورث، سایر وراث ادعا می کنند که معاملات انجام شده صوری بوده، یا مورث در زمان معامله، دچار ضعف حافظه یا بیماری شدید بوده و اراده آزاد نداشته است. برای جلوگیری از چنین ادعاهایی، توصیه می شود معاملات رسمی شوند، شهود معتبری حضور داشته باشند و مدارک پزشکی مربوط به سلامت روانی و جسمی شخص در صورت لزوم نگهداری شود. این اقدامات، به استحکام و اعتبار حقوقی اقدامات مورث کمک شایانی می کند.

حفظ حقوق سایر وراث و اشخاص ذینفع

در هرگونه برنامه ریزی برای مدیریت اموال و کاهش سهم الارث برخی وراث، باید به این نکته مهم توجه داشت که حقوق قانونی سایر وراث و اشخاص ذینفع نباید تضییع شود. به عنوان مثال، مهریه همسر متوفی، نفقه واجب النفقه و دیون متوفی، همگی بر ارث مقدم هستند و باید پیش از تقسیم ترکه، پرداخت شوند. اقدامات مورث در زمان حیات نباید به گونه ای باشد که قصد او فرار از دین یا تضییع حقوق افراد دیگر تلقی شود، زیرا در این صورت، معاملات ممکن است باطل شوند یا ورثه بتوانند ابطال آن ها را مطالبه کنند. حفظ توازن میان اختیار شخص در تصرف اموال و رعایت حقوق دیگران، امری ظریف و حساس است که نیازمند دقت فراوان است.

وصیت در بستر صلح و آرامش

تصمیم گیری در مورد سرنوشت اموال پس از فوت، به ویژه در شرایطی که اختلافاتی در خانواده وجود دارد، می تواند بسیار دشوار باشد. توصیه می شود که این تصمیمات در یک فضای آرام و با مشورت با اعضای خانواده و وکیل متخصص انجام گیرد. بررسی تمامی جوانب حقوقی، خانوادگی و اخلاقی پیش از اتخاذ تصمیمات مهم در خصوص اموال، می تواند از بروز کدورت ها و دعاوی قضایی پس از فوت جلوگیری کند. گاهی اوقات، شفاف سازی و صحبت با وراث در زمان حیات، می تواند به پذیرش بهتر تصمیمات مورث کمک کند و از سوءتفاهم ها بکاهد. هدف نهایی باید ایجاد آرامش و نظم در خانواده باشد، نه دامن زدن به اختلافات.

نتیجه گیری

همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، مفهوم محروم کردن از ارث در نظام حقوقی ایران، برخلاف تصور رایج، به معنای سلب کامل و مستقیم حق ارث بری از یک وارث با یک وصیت ساده نیست و چنین وصیتی فاقد اعتبار قانونی است. قوانین ارث، به دلیل آمره بودن و اهمیت در حفظ نظم عمومی، قابل تغییر با اراده افراد نیستند. با این حال، باید میان محرومیت از ارث (که ناشی از موانع قانونی و شرعی مانند قتل عمد یا کفر است) و مدیریت ارث یا کاهش سهم الارث (که از طریق اقدامات حقوقی در زمان حیات صورت می گیرد) تمایز قائل شد.

شخص در زمان حیات خود، مالک مطلق اموال خویش است و می تواند با استفاده از ابزارهای قانونی مانند وصیت تملیکی (تا یک سوم اموال)، صلح عمری، هبه، بیع و وقف، به طور غیرمستقیم بر نحوه تقسیم اموال خود پس از فوت تأثیر بگذارد. این راهکارها، اگرچه وارث را به طور مستقیم از ارث محروم نمی کنند، اما عملاً می توانند حجم ترکه را کاهش داده و میزان سهم الارث برخی وراث را تعدیل کنند. در نهایت، برنامه ریزی دقیق و مشورت با یک وکیل متخصص در امور ارث، برای اطمینان از صحت، اعتبار و قانونی بودن تمامی اقدامات، از اهمیت بسزایی برخوردار است تا از بروز اختلافات و مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری شود و اراده شخص به بهترین شکل ممکن تحقق یابد.