حکم تفخیذ با همسر

پرسش از حکم شرعی و قانونی تفخیذ با همسر، از جمله موضوعاتی است که ابهامات بسیاری را برای افراد ایجاد می کند؛ زیرا واژه «تفخیذ» در قوانین مجازات اسلامی، اغلب به رابطه ای خاص و جرم انگارانه اشاره دارد. اما باید توجه داشت که تفخیذ در بستر روابط زناشویی، ماهیت کاملاً متفاوتی پیدا می کند و این مقاله به طور جامع به بررسی این تمایزات و ابعاد فقهی، حقوقی، اخلاقی و روان شناختی آن می پردازد.

تفخیذ چیست؟ تعریف و تمایزات آن

برای درک عمیق تر حکم تفخیذ با همسر، ابتدا لازم است به تعریف دقیق این واژه در زمینه های مختلف بپردازیم و آن را از مفاهیم مشابه تفکیک کنیم. این تمایزات به روشن شدن ابهامات پیرامون این موضوع کمک شایانی می کند و زمینه را برای بررسی های فقهی و حقوقی فراهم می آورد.

تعریف لغوی و اصطلاحی تفخیذ

واژه «تفخیذ» ریشه ای عربی دارد و از کلمه «فَخِذ» به معنای «ران» گرفته شده است. در زبان فارسی عامیانه، این عمل اغلب با اصطلاح «لاپایی» شناخته می شود. به طور کلی، تفخیذ به معنای قرار دادن اندام تناسلی مرد بین ران ها یا نشیمنگاه (با تاکید بر بین ران ها) یک فرد دیگر است، بدون آنکه دخول کامل صورت گیرد.

لاپایی به عنوان یک اصطلاح رایج، اشاره به نوعی از کام جویی دارد که در آن شریک جنسی مرد، آلت خود را بین ران های شریک جنسی خود قرار داده و مالش می دهد. این عمل می تواند با استفاده از روان کننده یا بدون آن انجام شود و گاهی اوقات به عنوان روشی برای پیشگیری از بارداری یا حفظ باکرگی مورد توجه قرار می گیرد. در برخی فرهنگ ها و دوره های تاریخی، این نوع روابط جایگاه خاص خود را داشته اند، مثلاً در یونان باستان که تفخیذ میان همجنس گرایان بسیار شایع بود و کنت جی. دوور در کتاب «همجنس گرایی یونانی» به تفصیل به آن پرداخته است.

تعریف فقهی تفخیذ

در فقه اسلامی، به ویژه فقه شیعه، «تفخیذ» معنای خاص و عمدتاً محدود به روابط همجنس گرایانه مردان پیدا می کند. فقها تفخیذ را به «قرار دادن اندام تناسلی مرد بین ران ها یا نشیمنگاه مرد دیگر» تعریف می کنند. این تعریف، مرزبندی های مشخصی با روابط زناشویی دارد و به همین دلیل، نباید آن را با هرگونه کام جویی غیر از دخول در بستر ازدواج اشتباه گرفت. طبق قول مشهور فقها، تفخیذ در این معنا یک عمل حرام است و برای آن مجازات حدی (صد تازیانه) در نظر گرفته شده است.

دیدگاه های فقهی در مورد تکرار این جرم نیز حائز اهمیت است؛ برخی فقها معتقدند اگر تفخیذ برای بار سوم و چهارم تکرار شود و هر بار مجازات حدی اعمال شده باشد، می تواند منجر به مجازات اعدام شود. این احکام به وضوح نشان دهنده قبح و حرمت تفخیذ در بستر همجنس گرایی از منظر فقه اسلامی است.

تعریف حقوقی تفخیذ در قانون مجازات اسلامی

قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران، تعریفی مشابه با فقه برای تفخیذ ارائه می دهد و آن را در چارچوب جرائم منافی عفت همجنس گرایانه مردان قرار می دهد. ماده ۲۳۵ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ به صراحت بیان می کند:

«تفخیذ عبارت از قرار دادن اندام تناسلی مرد بین ران ها یا نشیمنگاه انسان مذکر است. تبصره: دخول کمتر از ختنه گاه در حکم تفخیذ است.»

این تعریف قانونی به وضوح نشان می دهد که تفخیذ در قانون ایران به رابطه ای میان دو مرد اشاره دارد و نه رابطه ای میان زن و شوهر. از این رو، مجازات هایی که در ماده ۲۳۶ همین قانون برای تفخیذ در نظر گرفته شده (صد ضربه شلاق برای فاعل و مفعول، بدون تفاوت بین محصن و غیرمحصن، عنف یا غیرعنف)، صرفاً مربوط به این نوع رابطه همجنس گرایانه است.

توجه به این نکته ضروری است که هدف قانون گذار از جرم انگاری تفخیذ، مقابله با روابطی است که از نظر شرعی و عرفی جامعه ایران مذموم و ممنوع تلقی می شوند. بنابراین، هرگاه سخن از «جرم تفخیذ» به میان می آید، باید آن را در این چارچوب حقوقی و فقهیِ خاص در نظر گرفت.

تفاوت های کلیدی تفخیذ با لواط و مساحقه

برای جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم، تفکیک تفخیذ از مفاهیم مشابه دیگر نیز اهمیت دارد:

1. لواط: ماده ۲۳۳ قانون مجازات اسلامی لواط را «دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه گاه در دبر انسان مذکر» تعریف می کند. تفاوت اصلی لواط با تفخیذ در این است که لواط مستلزم دخول است، در حالی که تفخیذ این گونه نیست و حتی «دخول کمتر از ختنه گاه» نیز در حکم تفخیذ دانسته شده است. مجازات لواط نیز شدیدتر از تفخیذ است و در شرایطی می تواند اعدام باشد (ماده ۲۳۴).
2. مساحقه: این واژه به روابط جنسی میان دو زن اطلاق می شود. ماده ۲۳۸ قانون مجازات اسلامی مساحقه را «اینکه انسان مونث، اندام تناسلی خود را بر اندام تناسلی همجنس خود قرار دهد» تعریف کرده است. این عمل نیز مجازات حدی (صد ضربه شلاق) دارد (ماده ۲۳۹) و به وضوح از تفخیذ که مربوط به مردان است، متمایز می شود.

این تمایزات حقوقی و فقهی نشان می دهند که واژه «تفخیذ» در قانون و شرع، معنای بسیار خاصی دارد و آن را نباید با روابط جنسی میان زن و مرد که خارج از چارچوب دخول کامل صورت می گیرد، یکسان پنداشت. در واقع، ابهام اصلی بسیاری از افراد از همین تفکیک نشدن معنای قانونی و فقهی تفخیذ با آنچه در روابط زناشویی مشروع رخ می دهد، نشأت می گیرد.

حکم تفخیذ با همسر در فقه شیعه

پس از روشن شدن معنای حقوقی و فقهی تفخیذ در بستر روابط همجنس گرایانه، نوبت به بررسی حکم تفخیذ در روابط زناشویی می رسد. این بخش از مقاله به طور خاص به این پرسش می پردازد که آیا اعمالی مشابه تفخیذ (به معنای لاپایی) با همسر از نظر فقه شیعه مجاز است یا خیر.

اصل اباحه در روابط زناشویی

یکی از اصول مهم و بنیادین در فقه اسلامی در خصوص روابط زناشویی، «اصل اباحه» است. بر اساس این اصل، تمامی اشکال کام جویی و لذت بردن زوجین از یکدیگر در چارچوب عقد دائم یا موقت، حلال و جایز است، مگر آنکه دلیلی شرعی و معتبر بر حرمت یا کراهت آن وجود داشته باشد. این اصل گسترده، آزادی عمل زیادی را برای زوجین در انتخاب نحوه روابط جنسی و ابراز علاقه فراهم می آورد. این رویکرد، روابط زناشویی را نه تنها به عنوان یک وظیفه شرعی، بلکه به عنوان مسیری برای آرامش، عشق ورزی و ارضای نیازهای طبیعی و روانی زن و مرد در نظر می گیرد.

بر این اساس، از آنجا که تعریف فقهی و حقوقی تفخیذ به روابط همجنس گرایانه مردان اشاره دارد و هیچ دلیل شرعی بر حرمت یا کراهت عملی مشابه لاپایی میان زن و شوهر در فقه شیعه وجود ندارد، می توان گفت که این گونه اعمال با همسر، مشمول اصل اباحه قرار گرفته و مجاز هستند. فتاوای مراجع تقلید نیز عموماً این دیدگاه را تایید می کنند.

فتاوای مراجع تقلید در خصوص تفخیذ با همسر

بسیاری از مراجع تقلید شیعه به طور صریح یا ضمنی، به حلال بودن تمامی اشکال کام جویی زوجین از یکدیگر اشاره کرده اند، مشروط بر اینکه این اعمال خارج از مواردی نباشد که شرعاً منع شده اند (مانند آمیزش در حالت حیض یا نفاس، یا آمیزش از دبر در صورت عدم رضایت زن یا اضرار او). با توجه به اینکه تفخیذ (به معنای لاپایی) با همسر هیچ یک از شرایط ممنوعه شرعی را ندارد، دیدگاه عمومی مراجع بر جواز آن است.

این حکم هم برای همسر دائمی و هم برای همسر موقت صادق است. به عبارت دیگر، هر نوع لذت جویی جنسی که منجر به دخول کامل نشود و به سلامت جسمی یا روحی طرفین آسیب نرساند و با رضایت هر دو طرف صورت گیرد، از نظر شرعی مجاز و حلال تلقی می شود. این شامل لمس، نوازش، تقبیل (بوسیدن) و نیز تفخیذ یا لاپایی با همسر می شود.

مورد خاص: تفخیذ با همسر نابالغ

با این حال، یک مورد خاص وجود دارد که در فقه بحث های مفصلی پیرامون آن صورت گرفته و آن، مسئله کام جویی (از جمله تفخیذ) از «همسر نابالغ» است. این موضوع به دلیل حساسیت های اخلاقی، حقوقی و روان شناختی، نیازمند دقت و تفصیل بیشتری است.

برخی فقها، از جمله حضرت امام خمینی (ره) در تحریرالوسیله، فتوا داده اند که نزدیکی (دخول) با همسر قبل از اتمام نه سالگی جایز نیست. اما ایشان در ادامه فرموده اند: «و اما سایر لذت ها مانند لمس نمودن با شهوت و بغل گرفتن و تفخیذ (لاپایی با) او حتی در شیرخوار، اشکالی ندارد.» این فتوا، جواز کام گیری های غیر از دخول را از همسر نابالغ (با شرط عدم اضرار) مطرح می کند.

اما دیدگاه های مخالف یا مشروط کننده نیز در میان مراجع تقلید وجود دارد. به عنوان مثال، آیت الله مکارم شیرازی معتقدند که «کام گیری [از کودک] باید به مقدار متعارف باشد، و در مانند شیرخواره، دلیلی بر جایز بودن این نوع کام گیری ها نیست.» ایشان و بسیاری از فقهای معاصر، با توجه به تحولات اجتماعی و روان شناسی کودک، قویاً بر لزوم رعایت مصالح کودک و عدم اضرار جسمی و روحی او تاکید دارند و حتی گاهی این نوع روابط را برای همسر نابالغ توصیه نمی کنند یا با احتیاط شدید می نگرند. برخی نیز رشد عقلی و جسمی دختر را برای رضایت به ازدواج شرط می دانند که عملاً سن نکاح را بالاتر می برد.

بنابراین، با وجود فتوای تاریخی برخی فقها، امروزه با توجه به آگاهی های بیشتر در زمینه روان شناسی کودک و حقوق بشر، تاکید بر رعایت شرایط اخلاقی، تربیتی و روان شناختی و لزوم توجه به رشد و آمادگی همسر (حتی اگر شرعاً ازدواج او صحیح باشد) بسیار پررنگ تر شده است. بسیاری از فقها و اندیشمندان دینی، در کنار جواز فقهی اولیه، به جنبه های آسیب شناختی و اخلاقی این گونه روابط برای کودکان تاکید فراوان دارند و آن را در عمل ناپسند یا حتی در صورت اضرار، حرام می دانند.

رضایت همسر: بنیادی ترین شرط در روابط زناشویی

فارغ از بحث های فقهی و حقوقی، یک اصل اخلاقی و انسانی بسیار مهم در تمامی انواع روابط زناشویی، «رضایت طرفین» است. هر نوع رابطه جنسی، از جمله تفخیذ یا لاپایی، باید با رضایت کامل و آزادانه هر دو زوج صورت گیرد. نبود رضایت، می تواند از نظر اخلاقی عملی ناپسند و حتی از نظر حقوقی در مواردی منجر به سوءاستفاده یا آزار تلقی شود. احترام به تمایلات و خواسته های جنسی همسر، ایجاد فضایی امن و سرشار از تفاهم، و گفتگو پیرامون روابط جنسی، از ارکان یک زندگی زناشویی سالم و رضایت بخش است.

تفخیذ با همسر در قوانین ایران (ابعاد حقوقی)

با توجه به تعاریف قانونی که پیشتر ذکر شد، بررسی ابعاد حقوقی تفخیذ با همسر در قانون ایران، نیازمند دقت در تمایزگذاری میان «جرم تفخیذ» و «رابطه جنسی غیر دخولی با همسر» است. این بخش به صراحت به این موضوع می پردازد.

آیا تفخیذ با همسر جرم است؟

پاسخ قاطعانه به این پرسش «خیر» است. همانطور که در بخش تعریف حقوقی تفخیذ اشاره شد، مواد قانونی مربوط به تفخیذ در قانون مجازات اسلامی (مانند ماده ۲۳۵ و ۲۳۶)، ناظر بر روابط همجنس گرایانه مردان است و نه روابط زناشویی میان زن و شوهر. بنابراین، «تفخیذ با همسر» به خودی خود (در صورتی که consensual و بدون آزار باشد)، طبق قانون مجازات اسلامی جرم محسوب نمی شود و هیچ مجازاتی برای آن در نظر گرفته نشده است.

قانون گذار ایرانی، در مباحث مربوط به روابط زناشویی، آزادی عمل زوجین در انتخاب نحوه کام جویی از یکدیگر را به رسمیت شناخته است، مادامی که این روابط مشروع و در چارچوب عقد ازدواج باشند و منجر به اضرار یا اجبار نگردند. بنابراین، زوجین می توانند به هر شکلی که به رضایت و لذت متقابلشان منجر شود، با یکدیگر رابطه جنسی برقرار کنند، مگر آنچه به صراحت در شرع و قانون ممنوع اعلام شده باشد.

مواردی که می تواند منجر به مسائل حقوقی شود

اگرچه تفخیذ با همسر جرم نیست، اما برخی شرایط می توانند این عمل را با مسائل حقوقی مواجه سازند که لازم است به آنها توجه شود:

1. اکراه و عدم رضایت: اگر هرگونه عمل جنسی، از جمله تفخیذ یا لاپایی، با اکراه و بدون رضایت کامل یکی از زوجین انجام شود، می تواند مصداق آزار جنسی یا خشونت خانگی تلقی شود. در قوانین ایران، اعمال جنسی اجباری حتی با همسر نیز می تواند پیگرد قانونی داشته باشد. به عنوان مثال، اگر مردی همسرش را وادار به عملی کند که او به آن رضایت ندارد و این امر منجر به آزار جسمی یا روانی شود، زن می تواند از طریق مراجع قانونی (مانند مراجع قضایی یا سازمان بهزیستی) اقدام به شکایت کند.
2. سوءاستفاده از همسر نابالغ یا محجور: همانطور که در بخش فقهی نیز اشاره شد، در صورتی که عمل تفخیذ (یا هر عمل جنسی دیگر) با همسر نابالغ یا محجور به گونه ای باشد که منجر به آزار جسمی، روحی یا سوءاستفاده از وضعیت او تلقی شود، می تواند پیگرد قانونی جدی داشته باشد. حتی اگر ازدواج با همسر نابالغ از نظر شرعی در گذشته مجاز شمرده شده باشد، اما هر گونه عملی که منجر به آسیب رساندن به کودک شود، به شدت مورد نکوهش قانون و جامعه است و می تواند مصداق کودک آزاری محسوب شود. در قوانین مربوط به حمایت از اطفال و نوجوانان، هرگونه عملی که به سلامت جسمی یا روحی کودک آسیب وارد کند، جرم تلقی شده و مرتکب آن مجازات می شود.
3. تفاوت با رابطه نامشروع: تفخیذ با همسر، به دلیل وجود علقه زوجیت، به هیچ وجه رابطه نامشروع محسوب نمی شود. رابطه نامشروع زمانی مطرح می شود که دو نفر بدون وجود عقد شرعی و قانونی، با یکدیگر رابطه جنسی (یا کمتر از آن) داشته باشند. بنابراین، تفخیذ با غیر همسر، می تواند مصداق رابطه نامشروع باشد و مجازات تعزیری در پی داشته باشد، اما این حکم به هیچ وجه شامل روابط میان زن و شوهر نمی شود.

در مجموع، قوانین ایران بر حفظ کرامت انسانی، رضایت متقابل و عدم آزار و سوءاستفاده در روابط تاکید دارند. این اصول برای تمامی روابط، از جمله روابط زناشویی، جاری هستند.

ابعاد اخلاقی و روان شناختی تفخیذ با همسر

ورای احکام فقهی و الزامات قانونی، روابط زناشویی در بطن خود دارای ابعاد عمیق اخلاقی و روان شناختی است که نقش حیاتی در سلامت و پایداری خانواده ایفا می کنند. تفخیذ با همسر، مانند هر عمل جنسی دیگر، از این قاعده مستثنی نیست و بررسی این ابعاد به درک جامع تری از موضوع کمک می کند.

اهمیت تفاهم و ارتباط در زندگی زناشویی

یکی از مهمترین عوامل موفقیت در زندگی مشترک، تفاهم و ارتباط مؤثر میان زوجین است. این تفاهم شامل تمامی جنبه های زندگی، از جمله روابط جنسی می شود. روابط جنسی صرفاً یک عمل فیزیکی نیست، بلکه بستری برای ابراز عشق، صمیمیت، اعتماد و نزدیکی عاطفی است. انتخاب شیوه روابط جنسی، از جمله انجام یا عدم انجام تفخیذ، باید نتیجه گفتگو، تفاهم و احترام متقابل باشد.

زوجین باید بتوانند آزادانه و بدون ترس از قضاوت، نیازها، تمایلات، نگرانی ها و محدودیت های خود را با یکدیگر در میان بگذارند. وقتی یکی از طرفین به انجام عملی تمایل ندارد یا احساس ناراحتی می کند، طرف مقابل باید به این عدم تمایل احترام بگذارد. برقراری ارتباط صادقانه، به زوجین کمک می کند تا روابطی را شکل دهند که برای هر دو طرف رضایت بخش و لذت بخش باشد، نه اینکه صرفاً به دلیل فشار یا توقع، عملی را انجام دهند که از آن لذت نمی برند یا احساس خوبی نسبت به آن ندارند.

توجه به سلامت روانی و جسمی همسر

هرگونه رابطه زناشویی باید بر پایه احترام به سلامت و کرامت انسانی طرفین استوار باشد. این بدان معناست که هیچ عملی نباید منجر به آسیب جسمی، درد یا ناراحتی روحی برای همسر شود. حتی اگر عملی از نظر فقهی یا قانونی مجاز شمرده شود، اما در صورتی که به سلامت روانی یا جسمی همسر آسیب وارد کند یا موجب نارضایتی و رنجش او شود، از نظر اخلاقی توصیه نمی شود و می تواند به تدریج پایه های زندگی مشترک را تضعیف کند.

سلامت روانی همسر شامل احساس امنیت، احترام به خود، و اعتماد به رابطه است. انجام عملی که همسر از آن بیزار است یا احساس می کند به او توهین شده، می تواند به این سلامت آسیب جدی وارد کند. همچنین، در مورد همسران جوان یا نابالغ (در صورت وجود چنین ازدواج هایی در گذشته یا در شرایط خاص)، توجه به آسیب های احتمالی روانی و جسمی، از اهمیت مضاعفی برخوردار است. همانطور که برخی مراجع تقلید تاکید کرده اند، حتی اگر عملی شرعاً جایز باشد، در صورت ایجاد ضرر یا آسیب روحی و جسمی، باید از آن اجتناب کرد.

آیا تفخیذ با همسر در جامعه پذیرفته شده است؟

دیدگاه های اجتماعی و فرهنگی پیرامون اشکال مختلف روابط جنسی، به شدت متغیر و تحت تاثیر عوامل مختلفی هستند. در جامعه ایران، اغلب روابط جنسی خارج از دخول کامل، کمتر به طور علنی مورد بحث قرار می گیرند. با این حال، در بستر روابط خصوصی زوجین، این گونه اعمال (مانند لاپایی) کاملاً طبیعی و رایج هستند و به عنوان بخشی از روابط جنسی سالم و متنوع شناخته می شوند.

در بسیاری از موارد، زوجین ممکن است به دلایل مختلفی از جمله حفظ باکرگی قبل از ازدواج، جلوگیری از بارداری، یا صرفاً برای تجربه انواع مختلف لذت و صمیمیت، به سمت روابط غیر دخولی مانند تفخیذ متمایل شوند. این امر در صورتی که با رضایت، تفاهم و احترام متقابل همراه باشد، نه تنها ایرادی ندارد، بلکه می تواند به تقویت پیوند عاطفی و جنسی زوجین نیز کمک کند. مهم این است که زوجین احساس راحتی داشته باشند تا در مورد تمایلات و ترجیحات خود صحبت کنند و آنچه را که برای هر دو لذت بخش و مقبول است، انتخاب نمایند.

نکته اساسی در اینجا، جدا کردن نگاه جامعه به «تفخیذ به عنوان جرم همجنس گرایانه» از «کام جویی غیر دخولی در روابط زناشویی» است. جامعه نیز به تدریج در حال درک این تفاوت ها و پرهیز از تابوهای بی مورد در مورد روابط سالم زناشویی است. آگاهی بخشی و آموزش صحیح در این زمینه، می تواند به کاهش سوءتفاهم ها و تقویت روابط سالم خانوادگی کمک کند.

رابطه جنسی میان زن و شوهر، زمانی به اوج خود می رسد که در فضایی از احترام، درک متقابل و صمیمیت عاطفی شکل گیرد و تمامی انتخاب ها با رضایت و خواست قلبی هر دو طرف همراه باشد. این ارزش ها، اساس پایداری و رضایت مندی در زندگی مشترک هستند.

نتیجه گیری

بررسی جامع «حکم تفخیذ با همسر» نشان می دهد که ابهامات موجود در این زمینه، بیشتر ناشی از خلط دو مفهوم مجزاست: «تفخیذ به عنوان جرم همجنس گرایانه» در قانون و فقه، و «تفخیذ یا لاپایی در بستر روابط مشروع زناشویی».

از منظر حقوقی، قانون مجازات اسلامی ایران به صراحت تفخیذ را به عنوان رابطه ای میان دو مرد تعریف کرده و مجازات هایی برای آن در نظر گرفته است. بنابراین، هرگونه کام جویی جنسی میان زن و شوهر، اعم از دخول یا غیر دخول (مانند تفخیذ)، در صورت رضایت طرفین و عدم اضرار، به هیچ عنوان جرم محسوب نمی شود و قانون گذار مجازاتی برای آن قائل نیست. تنها استثناهایی که می تواند منجر به مسائل حقوقی شود، شامل اکراه، عدم رضایت، و سوءاستفاده از همسر نابالغ یا محجور است که در این موارد نیز، نه خود عمل تفخیذ، بلکه اجبار و آسیب رسانی، وجه جرم انگاری محسوب می شود.

از دیدگاه فقه شیعه نیز، اصل «اباحه» تمامی اشکال کام جویی زوجین از یکدیگر را حلال می داند، مگر موارد خاصی که به وضوح منع شده باشند. از آنجا که هیچ دلیلی بر حرمت تفخیذ (به معنای لاپایی) با همسر وجود ندارد، این عمل شرعاً جایز است. تنها مورد بحث برانگیز، کام جویی از همسر نابالغ است که هرچند برخی فقها آن را جایز شمرده اند، اما با توجه به ملاحظات اخلاقی و روان شناختی روز، بسیاری از مراجع بر لزوم رعایت عدم اضرار و توجه به سلامت کودک تاکید ویژه دارند.

در نهایت، روابط زناشویی فراتر از احکام خشک فقهی و حقوقی است و ابعاد اخلاقی و روان شناختی عمیقی دارد. تفاهم، ارتباط مؤثر، رضایت متقابل و توجه به سلامت روانی و جسمی همسر، از ارکان بنیادی یک زندگی زناشویی پایدار و رضایت بخش هستند. زوجین باید با گفتگو و احترام، شیوه روابط جنسی خود را به گونه ای انتخاب کنند که برای هر دو طرف سرشار از عشق، صمیمیت و آرامش باشد.

برای کسب اطلاعات دقیق تر در موارد خاص و پیچیده، همواره توصیه می شود که با متخصصان فقهی و حقوقی معتبر مشورت شود تا با توجه به شرایط فردی، راهنمایی های لازم ارائه گردد. احترام متقابل، رضایت و تفاهم، کلید سعادت در تمامی جنبه های زندگی زناشویی است.