فیدل کاسترو، «دیکتاتور بی‌رحم» یا «قهرمان عدالت اجتماعی»؟

ابوالفضل خدایی: فیدل کاسترو، چهره‌ی برجسته‌ای در تاریخ قرن بیستم، یک انقلابی و سیاستمدار کوبایی بود که تقریباً نیم قرن بر کوبا حکومت کرد. رهبری کاریزماتیک به همراه ایدئولوژی استوار و مقاوم در برابر قدرت آمریکا از او نمادی مقاومت ساخت.

اوایل زندگی و ظهور در قدرت

کاسترو در سال ۱۹۲۶ در روستایی در کوبا متولد شد. او در دانشگاه هاوانا حقوق خواند و در آن‌جا درگیر سیاست‌ شد و دیدگاه ضد امپریالیستی پیدا کرد. کاسترو که از دولت فاسد فولخنسیو باتیستا ناامید شده بود، در سال ۱۹۵۳ حمله‌ی ناموفقی را به پادگان مونکادا ترتیب داد. او به دلیل اقداماتش زندانی شد اما توجهات بین‌المللی را به خود جلب کرد و دو سال بعد به کوبا بازگشت تا جنگ چریکی علیه رژیم آغاز کند.

با حمایت گروه کوچکی از انقلابیون، از جمله ارنستو چه‌گوارا، نیروهای کاسترو به‌تدریج پیش‌روی کردند. در سال ۱۹۵۹، باتیستا از کشور گریخت و کاسترو پیروزمندانه وارد هاوانا شد. او به‌سرعت قدرتش را تحکیم، و شروع به اجرای اصلاحات سوسیالیستی رادیکال کرد.

انقلاب کوبا و تأثیر آن

انقلاب کاسترو تأثیری عمیق بر کوبا و جهان گذاشت. او صنایع را ملی، زمین را دوباره توزیع، و یک دولت سوسیالیستی تک‌حزبی ایجاد کرد. او همچنین روابط نزدیکی با اتحاد جماهیر شوروی برقرار ساخت و کمک‌های اقتصادی و نظامی قابل توجهی دریافت کرد. این اتحاد منجر به بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ شد؛ تقابلی شدید بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی که جهان را به لبه‌ی پرتگاه جنگ هسته‌ای کشاند.

سیاست‌های کاسترو، در حالی که شاخص‌های اجتماعی مانند سواد و مراقبت‌های بهداشتی را بهبود می‌بخشید، منجر به مشکلات اقتصادی و سرکوب سیاسی شد. اقتصاد کوبا به‌شدت وابسته به یارانه‌های شوروی شد و مخالفان به‌شدت سرکوب شدند. هزاران کوبایی از جزیره گریختند و به دنبال پناهندگی در ایالات متحده و سایر نقاط برآمدند.

شخصیتی بحث‌برانگیز

میراث کاسترو همچنان بسیار مورد اختلاف است. طرفدارانش او را قهرمان عدالت اجتماعی می‌دانند که در برابر امپریالیسم آمریکا ایستادگی کرد. آن‌ها به دستاوردهای دولت او در آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و مسکن، و همچنین حمایتش از جنبش‌های انقلابی در آفریقا و آمریکای لاتین اشاره می‌کنند.

از سوی دیگر، منتقدان استدلال می‌کنند که کاسترو دیکتاتوری بی‌رحم بود که رژیمی تمامیت‌خواهانه‌ بر مردم کوبا تحمیل کرد. آن‌ها به نقض حقوق بشر، سرکوب آزادی بیان و تجمع، و سوء‌مدیریت اقتصادی او اشاره می‌کنند.

شخصیتی پیچیده

فیدل کاسترو شخصیتی پیچیده بود که تأثیر ماندگاری بر قرن بیستم گذاشت. شور انقلابی، کاریزما و باور راسخ او به آرمانش او را به رهبری قدرتمند تبدیل کرد. با این حال، حکومت استبدادی و بی‌توجهی او به حقوق بشر میراثش را لکه‌دار کرد.

مرگ کاسترو در ۲۵ نوامبر سال ۲۰۱۶ [جمعه ۵ آذر ۱۳۹۵] پایان یک عصر را رقم زد. در حالی که تأثیر او بر کوبا و جهان همچنان مورد بحث است، شکی نیست که او چهره‌ی محوری در تاریخ جنگ سرد، و آمریکای لاتین بود.

۲۵۹