انتخابات ریاست جمهوری زیر ذره بین الجزیره/ بررسی وضعیت نامزدها/ حاکمیت به دنبال تضمین مشارکت بالا است

به گزارش ام ویک الجزیره در گزارشی به بررسی انتخابات ایران پرداخته است. این رسانه قطری به قلم رسول سردار آتاش نوشته تاریخ معاصر ایران مانند یک ترن هوایی است که به صورت متناوب بین تضادهایی چون امید و ناامیدی، سنت و مدرنیته، انقلابی ها و ضدانقلاب ها، محافظه کاری و اصلاح طلبی در رفت وآمد است. این کشور بار دیگر در آستانه یک لحظه تاریخی قرار گرفته است، چرا که خود را برای انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در 28 ژوین آماده می کند، که پس از فوت رییس جمهور ابراهیم رییسی در سانحه هلیکوپتر در ماه گذشته برگزار خواهد شد.

رییس جمهوری که نامش از این روند انتخابات بیرون می آید، پاسخی جزیی به این خواهد داد که در نهایت چه اتفاقی در انتظار ایران است.

ساختار سیاسی ایران که از انقلاب اسلامی 1357 بر مفهوم ولایت فقیه استوار شده است، یکی از چند لایه ترین نظام های جهان است.

اولین لایه ساختار قدرت، قوه مقننه، قضاییه و مجریه است. هیچ یک از این مراکز قدرت را نمی توان صرفاً نمادین در نظر گرفت. در عوض، هر یک دارای نفوذ و اهرم قابل توجهی بر دیگران است، که گاهی اوقات منجر به جنگ قدرت می شود. ولی فقیه، قوه مقننه، قوه قضاییه و مجریه اکثریت اعضای این مجامع و شوراها را منصوب می کنند و بقیه را مردم انتخاب می کنند. این مجالس و شوراهای متعدد مانند مجلس خبرگان رهبری، شورای عالی امنیت ملی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان و بسیاری دیگر مانند یک دولت موازی عمل می کنند و در مواقع بروز اختلاف یا بحران در امور کشور دخیل می شوند.

چندین نام سنگین وزن از جریان های مختلف سیاسی درخواست خود را برای نامزدی ریاست جمهوری ارایه کرده اند. اما این بر عهده شورای نگهبان خواهد بود که 12 نفر از حقوقدانان – نیمی از آنها توسط ولی فقیه و نیمی از سوی مجلس منصوب می شوند – نامزدی آنها را تا 11 ژوین تایید کند.

علی لاریجانی یکی از پیشتازان است و اعتقاد بر این است که در صورت حضور زیاد و مشارکت اصلاح طلبان در رای گیری، شانس زیادی برای موفقیت خواهد داشت. او که یک محافظه کار میانه رو است، اغلب به عنوان فردی عمل گرا شناخته می شود. لاریجانی از خانواده ای برجسته از علمای مسلمان است که اعضای آن از زمان انقلاب 1979 در مناصب تاثیرگذار نقش داشته اند. او خود فارغ التحصیل حوزه علمیه قم و دارای مدرک لیسانس علوم و دکترای فلسفه غرب است. لاریجانی در حال حاضر به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام که یک نهاد مشورتی است کار می کند و از سال 1387 تا 1399 رییس مجلس بوده است. شورای نگهبان او را برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری سال 2021 رد صلاحیت کرد. این رسانه در ادامه مدعی می شود: اما بسیاری معتقدند که این بار مقام معظم رهبری موافقت خود را اعلام کرده اند. نامزدی لاریجانی که به طور گسترده به عنوان یک سیاستمدار منعطف تلقی می شود که ممکن است دوباره در مذاکرات هسته ای با غرب شرکت کند، برای رای دهندگان در هر دو اردوگاه محافظه کار و اصلاح طلب جذاب خواهد بود و او را به یک نامزد قوی تبدیل می کند.

اما محبوبیت نسبی لاریجانی در میان محافظه کاران و اصلاح طلبان ممکن است منجر به ایجاد یک موازنه دشوار شود، زیرا او از یک سو باید به نظام وفادار بماند و همچنین وعده تغییر برای جلب نظر اصلاح طلبان را بدهد.

یکی دیگر از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، سعید جلیلی، سیاستمدار محافظه کار است که پیروزی او در انتخابات ریاست جمهوری نشان دهنده مسیر بسیار متفاوتی در مقابل پیروزی لاریجانی خواهد بود. او یکی از چهره های محبوب در میان محافظه کاران و مذاکره کننده سابق هسته ای است که به عنوان یک وفادار سرسخت تلقی می شود. جلیلی پیش از این در تلاش برای ریاست جمهوری شکست خورده بود و در سال 2013 مغلوب حسن روحانی شد. او در سال 2021 به نفع رییسی، یکی دیگر از محافظه کاران، از انتخابات کنار رفت. اگر قرار باشد جلیلی رییس جمهور شود، انتظار می رود به دلیل روابط نزدیک بین دو نفر و آنچه که تصور می شود تاثیر جلیلی بر تصمیمات رییس جمهور سابق بوده، به سیاست های ابراهیم رییسی ادامه دهد.

یک انتخابات کم مشارکت به نفع جلیلی عمل می کند، زیرا احتمالاً به این معنی است که اصلاح طلبان تصمیم گرفته اند در انتخابات شرکت نکنند و محافظه کاران را بر اتاق های رای تسلط دهند.

به غیر از لاریجانی و جلیلی دو نامزد دیگر هم هستند که باید به آنها توجه کرد. محمدباقر قالیباف یک محافظه کار میانه رو و رییس کنونی مجلس شورای اسلامی است. او که پیش از این از سال 1384 تا 1396 شهردار تهران بود و به عنوان یک تکنوکرات شناخته می شد، روابط گسترده ای با نهادهای امنیتی ایران نیز دارد و قبلاً به عنوان فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران و همچنین رییس پلیس منصوب شده بود.

با این حال، مبارزات انتخاباتی او برای ریاست جمهوری بسیار آرام نخواهد بود، زیرا او اغلب هدف انتقادهای رسانه های وابسته به جلیلی و محافل فوق محافظه کار قرار می گیرد.

اسحاق جهانگیری تنها نامزد مهم اصلاح طلب است که درخواست خود را برای کاندیداتوری ریاست جمهوری ارایه کرده است. او معاون اول رییس جمهور در دولت حسن روحانی بود. پیش از آن، جهانگیری از سال 1376 تا 1384 وزیر صنایع و معادن و در زمان محمد خاتمی اولین رییس جمهور اصلاح طلب جمهوری اسلامی ایران بود. جهانگیری در طول زندگی سیاسی خود همواره از سیاستمداران اصلاح طلب یا میانه رو حمایت کرده است. علیرغم اینکه برخی امیدوار بودند او به طور بالقوه بتواند اصلاح طلبان را متحد کند، او هرگز آشکارا و مستقیماً با تشکیلات سیاسی غیراصلاح طلب مخالفت نکرده است. اصلاح طلبان همچنان فاقد وحدت، روایتی جامع برای تعیین موقعیت خود و شخصیتی قوی برای رهبری آنها هستند و وضعیت آنها را به وضوح از هم گسیخته می کند.

تنها شانس جهانگیری در سیاست جناحی ایران است. اگر سعید جلیلی محافظه کار در نظرسنجی ها پیشتاز باشد، رای دهندگان اصلاح طلب ممکن است برای حمایت از جهانگیری بسیج شوند تا از پیروزی جلیلی در انتخابات جلوگیری کنند. همه چیز به میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری بستگی دارد. مشارکت بالای مردم به طور سنتی منبع اصلی مشروعیت عمومی برای تشکیلات سیاسی در ایران بوده است. اما میزان مشارکت کم سابقه در دو انتخابات گذشته یک نگرانی شدید در میان نخبگان حاکم ایجاد کرده است.

برای جلوگیری از بحران، سیستم احتمالاً به دنبال ایجاد یک انتخابات رقابتی خواهد بود به طوری که چندین نامزد در رای گیری برای جلب حمایت عمومی و تضمین مشارکت بالا حضور داشته باشند.

*ترجمه: مهسا مژدهی

311312