سبقت باستان شناسی کشورهای حاشیه خلیج فارس از ایران!

باستان شناسانی که پس از وقفه ای 13 ساله، بندر ساسانی سیراف در سواحل خلیج فارس را کاوش کردند، هشدار دادند: کاوش های باستان شناختی کشورهای حاشیه خلیج فارس رشد و شتاب بسیار بیشتری در مقایسه با ایران دارد. درحالی که موج تخریب آثار تاریخی خلیج فارس سرعت بیشتری گرفته و بخش بزرگی از عرصه بندر سیراف نیز بر اثر ساخت و سازها نابود شده است.

به گزارش ام ویک، یکی از بنادر اصلی و مهم در تجارت و بازرگانی خلیج فارس که مدارک مکتوب و یافته های باستان شناسی ﺑﻪدست آمده از آن، قدمت آن را ﺑﻪ دوران ساسانی تا قرون اولیه اسلامی نشان می دهد، بندر باستانی سیراف است.

مرحله جدید کاوش های باستان شناختی سیراف پس از انجام فصل اول در سال 1385 و فصل دوم به سال 1388، از خردادماه 1401 در کم تر از دو ماه با مجوز پژوﻫشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد. این کاوش ها پس از حدود 13 سال از سر گرفته شد و اعتبار آن را اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ﺑوشهر تامین کرد.

محمداسماعیل اسمعیلی جلودار، که سرپرست هیات کاوش بندر سیراف بوده است، می گوید: آگاهی ما از باستان شناسی خلیج فارس ﺑﻪویژه در دوران تاریخی و اسلامی بسیار محدود است. رشد شتابان مطالعات باستان شناسی خلیج فارس در سواحل جنوبی و استفاده از نام مجعول ﺑرای خلیج فارس، ضرورت توجه و انجام مطالعات باستان شناختی را دوچندان می کند. از طرفی، انجام کاوش های باستان شناختی در محوطه ها و بنادر جنوبی خلیج فارس ﺑﻪویژه بنادر دوره اسلامی آن هم از نظر کیفی و هم کمی در مقایسه با ایران بسیار بیشتر است. از سوی دیگر بنادر باستانی خلیج فارس تا پیش از شکل گیری مناطق نفتی و گازی خلیج فارس دوره آرامی داشتند، پس از شکل گیری و گسترش مناطق صنعتی نفتی و گازی، موج تخریب آثار تاریخی در آنها سرعتی شتابان ﺑﻪ خود گرفته و بخش ﺑزرگی از عرصه آن در سایه غفلت سازمان های متولی مورد ساخت وساز و نابودی قرار گرفته است.

باستان شناسان پس از 13 سال وقفه، با هدف آگاهی از وضعیت سیراف، شناخت تجارت دریایی ایرانیان در خلیج فارس از اواخر دوره ساسانی تا صدر اسلام (قرن پنجم قمری)، دستیابی و تحلیل شواهد باستان شناسی اهمیت بندر سیراف در اواخر دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی در بازرگانی دریایی و کاوش گسترده، به سیراف بازگشتند.

سفال، شیشه، فلز، سنگ، قطعات گچی و صدفی مهم ترین یافته های باستان شناسان بود. آنها سفال هایی را یافتند که گونه شاخص تجارت دریایی ایران با جهان باستان (هند، چین و افریقا) بود، که در پنج دوره تاریخی از سال 400 تا 1025 میلادی، تاریخ گذاری شده است. سفال های کاوش اخیر نیز لعابدار، ساده و یا با پوشش گلی بوده اند.

باستان شناسان همچنین بخش هایی از قلعه و مسجد جامع سیراف را که در گذشته، کاوش در آنجا به دلیل شکایت مالکان زمین متوقف شده بود، دوباره از سرگرفتند که در نتیجه آن، فضاهای معماری و کارگاهی ﺑﻪ همراه مواد فرهنگی که از نظر گاه نگاری از قرن پنجم تا صدر اسلام را دربر می گرفت ﺑﻪهمراه مدارک تجارت دریایی ﺑﻪ دست آمد. کاوش ها اما به دلیل محدودیت زمانی و کمبود منابع ملی ادامه نیافت و باستان شناسان هنوز به خاک بکر نرسیده اند.

ﺑندر سیراف در باریکه ای ﺑﻪ طول چهار کیلومتر و عرض700 متر، بین دریا و کوه و در فاصله 250 کیلومتری شرق بندر بوشهر، در ساحل خلیج فارس قرار دارد، که از آغاز سده 19 میلادی مورد توجه ماموران سیاسی، پژوهندگان تاریخ و باستان شناسان خارجی و البته ایرانی بوده است.

مهندسی دقیق تامین و توزیع آب حتی در ارتفاعات و مناطق صعب العبور سیراف نیز بخشی از شگفتی های سیرافی ها در سنت شهرسازی آنهاست که ضرورت انجام مطالعات دقیق و گسترده را دوچندان می کند، اما به گفته باستان شناسان، بی توجهی ﺑﻪ سیراف و تخریب گسترده عرصه آن با ساخت و سازهای بی رویه و سکوت و چراغ سبز ﺑﻪ این تخریب از یکسو و برخورد نکردن قاطع وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سرعت تخریب ها را ﺑﻪ اندازه ای بالا ﺑرده است که بخش ﺑزرگی از عرصه آن جوﻻنگاه ساخت وساز ﺑﻪشکلی زشت و ناموزون شده است.

گزیده ای از مواد فرهنگی یافته شده از کاوش های باستان شناسی بندر ساسانی سیراف

پایان خبر ام ویک