چگونه مقاله ای با استانداردهای ISI بنویسیم؟

نوشتن مقاله ای با استانداردهای ISI نیازمند آموزش مقاله نویسی؛ درک عمیق اصول پژوهش، نگارش علمی و آشنایی با معیارهای ژورنال های معتبر بین المللی است. این فرآیند شامل انتخاب موضوع مناسب، پژوهش دقیق، ساختاردهی منسجم، نگارش دقیق بخش های مختلف، رعایت اخلاق در پژوهش و رفرنس دهی صحیح است تا شانس پذیرش و نشر مقاله علمی شما در پایگاه های اطلاعاتی معتبر ISI افزایش یابد.

در دنیای پژوهش و علم، سنجش ارزش و اعتبار دستاوردهای علمی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مقالات علمی، به عنوان ستون فقرات تبادل دانش، نیاز به چارچوب ها و استانداردهایی دارند تا کیفیت و قابلیت ارجاع آن ها تضمین شود. در این میان، عبارت “مقاله ISI” به عنوان یک معیار جهانی برای سنجش اعتبار و ارزش پژوهش ها شناخته شده است. این استانداردگذاری نه تنها به پژوهشگران کمک می کند تا دیدگاه های جدیدی را در موضوعات مشخص مطرح کنند، بلکه به جامعه علمی امکان می دهد تا با اطمینان به یافته ها استناد کرده و بر پایه آن ها، تحقیقات آتی را بنا نهند. هدف از این راهنمای جامع، ارائه مسیر گام به گام و کاربردی برای نگارش یک مقاله پژوهشی است که نه تنها مطابق با اصول علمی باشد، بلکه بتواند معیارهای سخت گیرانه ژورنال های نمایه شده در ISI را نیز برآورده سازد و به پذیرش و نشر دست یابد.

ISI چیست؟

موسسه اطلاعات علمی (Institute for Scientific Information – ISI) در سال 1960 توسط یوجین گارفیلد با هدف جمع آوری، سازماندهی و نشر پژوهش های علمی با سطح اعتبار بالا تأسیس شد. این موسسه برای تقریباً سه دهه به فعالیت خود ادامه داد و در سال 1992 توسط موسسه علمی تامسون خریداری شد و نام آن به Thomson ISI تغییر یافت. امروزه، این موسسه بیشتر با نام Thomson Scientific یا Clarivate Analytics (که مالک پایگاه داده Web of Science است) شناخته می شود. فعالیت اصلی ISI، سنجش و ارزیابی تخصصی مقالات علمی است و به عنوان یک معیار کلیدی برای بررسی اعتبار و ارزش علمی پژوهش ها درآمده است.

در واقع، ISI به عنوان یک بانک اطلاعاتی مرکزی عمل می کند که مهم ترین و معتبرترین مجلات علمی دنیا را ثبت و پوشش می دهد. یکی از اهداف اصلی این پایگاه، تسهیل تبادل اطلاعات بین محققان سراسر جهان است. در حال حاضر، بیش از 20 هزار مجله در فهرست ISI قرار دارند و سالانه حدود 2 هزار مجله جدید به این مجموعه اضافه می شود که نشان دهنده گستردگی و پویایی این پایگاه اطلاعاتی است. پذیرش مقاله در ژورنال های نمایه شده در ISI، نشان دهنده کیفیت بالای پژوهش، رعایت اصول اخلاق در پژوهش، و نوآوری در زمینه علمی مربوطه است.

15 مرحله تا نوشتن یک مقاله ISI معتبر و قابل چاپ

نگارش یک مقاله علمی که بتواند استانداردهای دقیق ISI را برآورده سازد و در ژورنال های معتبر به چاپ برسد، نیازمند رعایت اصول و قواعد مشخصی است. این فرآیند یک مسیر گام به گام است که از ایده پردازی اولیه آغاز شده و تا ویرایش نهایی و ارسال مقاله ادامه می یابد. در ادامه، به تشریح 15 مرحله کلیدی برای تهیه یک مقاله پژوهشی با کیفیت بالا و قابلیت پذیرش در پایگاه های اطلاعاتی ISI می پردازیم.

مشخص کردن هدف از نگارش مقاله

اولین گام در مسیر نگارش یک مقاله علمی، تعیین هدف دقیق از این پژوهش و نگارش آن است. اگر هدف شما چاپ مقاله در یکی از ژورنال های معتبر ISI است، باید بدانید که این امر بدون تحقیق و پژوهش مستمر و عمیق، امکان پذیر نخواهد بود. اعتبار بالای مقالات ISI ایجاب می کند که نویسندگان با تمام ویژگی ها و شرایط پذیرش یک مقاله علمی در این ژورنال ها آشنا شوند. شناخت این استانداردها به شما کمک می کند تا نگارش مقاله را با رعایت دقیق اصول پایه و با هدف شایستگی نشر در بانک اطلاعاتی ISI آغاز کنید.

انتخاب موضوع و عنوان مناسب برای مقاله

انتخاب موضوع و عنوان مقاله یکی از مهم ترین تصمیمات پژوهشگر است. عنوان باید جذاب، مختصر و در عین حال گویای محتوای اصلی مقاله باشد تا بتواند مخاطبان و داوران را جذب کند. استفاده از کلمات کلیدی مرتبط در عنوان، نقش بسزایی در قابلیت جستجو و یافتن مقاله شما دارد. موضوع باید نو و بدیع باشد و از تکرار مطالب پیشین پرهیز شود. همچنین، عنوان نباید بیش از حد کوتاه یا طولانی باشد و باید به وضوح، دامنه پژوهش را مشخص کند. این دقت در انتخاب عنوان، اولین گام برای جلب توجه ژورنال های ISI است.

پژوهش و جستجو

پژوهش و جستجوی ساختارمند، ستون فقرات هر مقاله علمی معتبر است. برای خلق یک مقاله پژوهشی با ایده های نو و متفاوت، لازم است به مقالات و منابعی که تاکنون در زمینه مورد نظر منتشر شده اند، مراجعه کنید. این فرآیند شامل جستجو در پایگاه های داده علمی معتبر مانند Web of Science، Scopus، PubMed و Google Scholar، و همچنین استفاده از منابع کتابخانه ای و نشریات علمی تخصصی است. مطالعه دقیق پیشینه تحقیق به شما کمک می کند تا شکاف های پژوهشی موجود را شناسایی کرده و ایده های جدیدی را برای پژوهش خود توسعه دهید. این مرحله، تضمین کننده عمق و اعتبار علمی مقاله شما خواهد بود.

ثبت اسامی نویسندگان

در هر مقاله علمی، ذکر دقیق و کامل اسامی تمامی نویسندگانی که در نگارش و پژوهش مشارکت داشته اند، الزامی است. ترتیب اسامی نویسندگان معمولاً بر اساس میزان مشارکت و نقش آن ها در تحقیق تعیین می شود. علاوه بر این، مشخصات کامل نویسنده مسئول (Corresponding Author)، شامل شماره تلفن و آدرس ایمیل، باید در مقاله درج شود تا ارتباط با خوانندگان و سردبیران مجله امکان پذیر باشد. این شفافیت در ثبت اسامی، بخشی از اخلاق در پژوهش و مسئولیت پذیری علمی است و به داوران و خوانندگان کمک می کند تا با افراد اصلی درگیر در پژوهش ارتباط برقرار کنند.

بیان مساله

بیان مسئله، مهم ترین بخش یک مقاله پژوهشی است که دیدگاه جدیدی را برای یک موضوع مشخص مطرح می کند و مخاطبان را از محتوای اصلی مقاله آگاه می سازد. این بخش باید به وضوح، مشکل پژوهش یا شکاف دانش موجود را تشریح کند و اهمیت پرداختن به آن را نشان دهد. بخش اعظم امتیازدهی به مقاله، به توانایی نویسنده در توصیف دقیق، منطقی و قانع کننده بیان مسئله تعلق می گیرد. محققان باید نهایت دقت را در توصیف آن به کار گیرند تا مشکل موجود به طور کامل برای خواننده ملموس و قابل درک باشد و چرایی انجام پژوهش را توجیه کند.

ترسیم طرح کلی

پس از جمع آوری اطلاعات و داده های اولیه و نگارش بیان مسئله، نوبت به ترسیم طرح کلی پژوهش می رسد. این طرح کلی، ساختار منطقی مقاله را مشخص می کند و معمولاً شامل سه بخش اصلی: مقدمه، بدنه اصلی (شامل روش تحقیق، یافته ها و بحث) و نتیجه گیری است. ترسیم یک طرح کلی دقیق به نویسنده کمک می کند تا سازماندهی مطالب را به صورت منسجم و پیوسته انجام دهد و از پراکنده گویی جلوگیری کند. این مرحله، نقشه راهی برای نگارش مقاله است و به حفظ انسجام و جریان منطقی محتوا کمک می کند.

چکیده مقاله

چکیده مقاله (Abstract)، بخش بسیار مهمی است که بلافاصله پس از عنوان مقاله مورد توجه قرار می گیرد. این بخش به مثابه یک “تبلیغ” برای مقاله عمل می کند و باید به طور کوتاه و خلاصه، اما معنی دار، به مقدمه، اهداف، روش ها، نتایج و دستاوردهای اصلی تحقیق اشاره کند. یک چکیده خوب باید بین 150 تا 250 کلمه باشد و خواننده را ترغیب به مطالعه کامل مقاله کند. این بخش باید بدون نیاز به مراجعه به متن اصلی، اطلاعات کافی و جامعی از پژوهش ارائه دهد و معمولاً آخرین بخشی است که پس از اتمام نگارش کل مقاله، نوشته می شود.

کلمات کلیدی

کلمات کلیدی (Keywords) بلافاصله بعد از چکیده مقاله و پیش از مقدمه درج می شوند. این کلمات یا عبارات کوتاه (معمولاً بین 3 تا 10 کلمه)، موضوعات اصلی مقاله را بازتاب می دهند و نقش حیاتی در نمایه سازی و قابلیت جستجوی مقاله در پایگاه های داده علمی دارند. انتخاب دقیق کلمات کلیدی، شانس یافتن مقاله شما توسط پژوهشگران دیگر را افزایش می دهد و به بهبود ضریب ارجاع پذیری (Citation) آن کمک می کند. این کلمات باید هم مرتبط با موضوع و هم منحصر به فرد باشند تا تفاوت پژوهش شما را با دیگر آثار مشابه نشان دهند.

مقدمه مقاله

بخش مقدمه (Introduction) مقاله، که می تواند حداکثر یک و نیم صفحه باشد، با یک تعریف کلی از موضوع مورد نظر آغاز می شود. سپس به پیشینه ای از آن موضوع می پردازد و اهمیت پژوهش را تبیین می کند. در ادامه، سؤالات اصلی مقاله و فرضیه های پژوهش مطرح می شوند. در مقالات و پژوهش های بین المللی، مقدمه باید به روشنی به “بیان مسئله” و عوامل بوجود آمدن مشکل بپردازد تا مشکل موجود به طور کامل برای خواننده ملموس و قابل درک باشد. بخش اعظم مقدمه را “پیشینه تحقیق” دربر می گیرد که هرچه پربارتر باشد، اعتبار بالایی به مقاله شما خواهد افزود. پس از اتمام پیشینه پژوهش، باید به سراغ اهداف و فرضیات مقاله بروید.

روش تحقیق

بخش روش تحقیق (Methodology) یکی از حیاتی ترین اجزای یک مقاله ISI است که اعتبار علمی پژوهش را تضمین می کند. در این بخش، محقق باید متدها و چگونگی انجام تحقیق را به طور واضح و دقیق شرح دهد. این شرح شامل مواردی از قبیل نوع تحقیق (کمی، کیفی، ترکیبی)، مراحل انجام تحقیق، ابزار و روش های گردآوری داده ها (مانند پرسشنامه، مصاحبه، آزمایش)، روش نمونه گیری، جامعه آماری و حجم نمونه، و ابزار و روش های تجزیه و تحلیل داده ها (تحلیل کمی و کیفی) است. جزئیات کافی در این بخش، امکان بازتولید پژوهش توسط دیگر محققان را فراهم می آورد و به داوران اجازه می دهد تا از اعتبار یافته ها اطمینان حاصل کنند.

بحث و نتیجه گیری

نگارش بخش بحث و نتیجه گیری (Discussion and Conclusion) مستلزم قدرت تحلیلی بالا و توانایی مقایسه یافته های پژوهش با یکدیگر و با پیشینه تحقیق است. یک پژوهشگر باید بتواند به خوبی یافته های پژوهش را با یکدیگر مقایسه کرده، به تحلیل آن ها بپردازد و اهمیت آن ها را در بافت کلی دانش نشان دهد. این بخش نباید بیشتر از دو صفحه باشد. در بحث، یافته ها تفسیر می شوند و در نتیجه گیری، به سؤالات پژوهش پاسخ داده شده و سهم اصلی پژوهش در دانش موجود تبیین می گردد. در برخی مجلات از نویسندگان خواسته می شود نتیجه گیری را به صورت کلی ارائه دهند؛ لذا برای تکمیل این بخش به دستورالعمل های ژورنال مورد نظر توجه نمایید.

محدودیت های پژوهش

بخش محدودیت های پژوهش (Research Constraints) به نویسنده این امکان را می دهد تا چالش ها و محدودیت هایی را که در فرآیند تحقیق با آن ها مواجه شده و می توانند بر نتایج نهایی اثرگذار باشند، شرح دهد. این محدودیت ها باید صرفاً محدودیت های ذاتی پژوهش باشند، نه موانع شخصی یا خارجی. مثلاً، محدودیت در دسترسی به جامعه آماری خاص، محدودیت زمانی، یا ابزارهای اندازه گیری. بیان صادقانه این محدودیت ها، نشان دهنده بینش انتقادی پژوهشگر و افزایش اعتبار مقاله است. این بخش همچنین می تواند پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی ارائه دهد تا دیگر پژوهشگران بتوانند این محدودیت ها را برطرف کنند.

منابع

یک پژوهش علمی تنها زمانی از ارزش بالایی برخوردار است که مستند و قابل استناد باشد. بخش منابع (References) در پایان مقاله، شامل تمامی ارجاعاتی است که در متن مقاله به آن ها استناد شده است. محقق باید تمامی داده ها، نقل قول ها، ایده ها و اطلاعاتی را که از منابع دیگر استفاده کرده، با ذکر منبع در متن و سپس به طور کامل در این بخش درج نماید. تمامی منابعی که در متن به آن ها رجوع شده اند، باید در این بخش به طور کامل و با فرمت استاندارد (مانند APA، Harvard، IEEE) معرفی شوند. چنانچه از مقالات فارسی زبان استفاده نموده اید، باید سال هجری شمسی را به میلادی تبدیل نمایید. دقت در رفرنس دهی از سرقت علمی جلوگیری کرده و اعتبار مقاله را افزایش می دهد.

بازبینی و ویرایش

پس از پایان نگارش اولیه مقاله، نوبت به مرحله بازبینی و اعمال ویرایش های مورد نیاز می رسد. این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است و نباید سرسری گرفته شود. برای انجام این کار، باید چندین مرتبه مقاله را به دقت مطالعه کنید و قسمت هایی را که نیاز به بهبود دارند، شناسایی و ویرایش نمایید. این بازبینی شامل بررسی انسجام منطقی، وضوح بیان، صحت داده ها، و همخوانی با اهداف پژوهش است. همچنین، اطمینان حاصل کنید که مقاله به خوبی جریان دارد و ایده ها به صورت پیوسته و منطقی ارائه شده اند. این مرحله به شناسایی نقاط ضعف محتوایی و ساختاری کمک می کند.

ویرایش نهایی

ویرایش نهایی، آخرین مرحله پیش از ارسال مقاله است و بر روی جزئیات زبانی و نگارشی تمرکز دارد. در این مرحله، باید اقدام به غلط یابی املایی، دستوری و نگارشی نمایید. در تهیه یک مقاله خوب، معمولاً بر کوتاه و ساده نویسی تأکید می شود. بنابراین، کلمات ثقیل و جملات پیچیده ای را که در محتوای مقاله استفاده نموده اید، ویرایش کرده و کلمات رسا و ساده تری را جایگزین آن نمایید. البته توجه داشته باشید که استفاده از کلمات ساده نباید به حدی باشد که ساختار مقاله را از حالت علمی آن خارج کند؛ در صورت نیاز، استفاده از کلمات تخصصی کاملاً ضروری است. این مرحله، کیفیت نهایی و حرفه ای بودن مقاله شما را تضمین می کند.

یک مقاله ISI چگونه ارزیابی می شود؟

موسسه اطلاعات علمی ISI، که اکنون بخشی از Clarivate Analytics و پایگاه داده Web of Science است، مجلات علمی را بر اساس شرایط و معیارهای خاصی ارزیابی می کند تا سطح علمی آن ها را بسنجد. پژوهشگران برای چاپ مقاله خود باید در انتخاب ژورنال مناسب، نهایت دقت را به کار ببرند. ISI برای ارزیابی مقالات ارسال شده و رتبه بندی ژورنال ها، سه شاخص اصلی را در نظر می گیرد و نتایج آن را در گزارش های ارجاع مجله (Journal Citation Reports – JCR) اعلام می کند. این شاخص ها به شرح زیر هستند:

Impact Factor (ضریب تأثیر): یکی از مهم ترین شاخص های ارزیابی ژورنال ها در پایگاه های اطلاعات علمی ISI، ضریب تأثیر یا ایمپکت فاکتور است. Impact Factor نشان می دهد که به طور میانگین، مقالات منتشر شده در یک مجله، در بازه زمانی دوساله چند بار مورد ارجاع قرار گرفته اند. این شاخص فقط برای یک مقاله تعیین نمی شود، بلکه تمامی مقالاتی را که در آن مجله به چاپ رسیده اند، در نظر می گیرد. پژوهشگران همواره در تلاشند تا اعتبار علمی پژوهش خود را با انتشار در مجلاتی با ضریب تأثیر بالا افزایش دهند.

Immediacy Index (شاخص آنی): شاخص آنی یا فوری، معیار دیگری است که برای ارزیابی و سنجش مجلات در ISI مورد استفاده قرار می گیرد. Immediacy Index را می توان از تقسیم میزان ارجاعات به مقالات منتشر شده در یک مجله در سال مورد ارزیابی، بر تعداد کل مقالات منتشر شده در همان سال محاسبه نمود. به عنوان مثال، اگر مجله A در سال 2023، 100 ارجاع به مقالات منتشر شده در همان سال داشته و 50 مقاله منتشر کرده باشد، شاخص فوری آن 2 خواهد بود. این شاخص نشان دهنده سرعت ارجاع به مقالات جدید یک مجله است.

Half-life Citation (نیمه عمر ارجاعات به یک مجله): شاخص نیمه عمر ارجاعات یا نیمه عمر استناد به یک مجله، مدت زمانی را نشان می دهد که تقریباً نیمی از کل ارجاعات به آن مجله، در آن دوره زمانی اتفاق افتاده است. اگر این شاخص برای مجله ای بالا باشد، نشان می دهد که میزان ماندگاری و ارجاع پذیری مقالات آن ژورنال زیاد است و مقالات آن برای مدت طولانی تری مورد استناد قرار می گیرند. پایین بودن این شاخص برای برخی مجلات بدین معنی است که مقالات این مجله ارزش خود را برای ارجاع دادن خیلی زود از دست می دهند و فقط به مقالات جدید آن ارجاع داده می شود. نحوه محاسبه نیمه عمر ارجاعات یک مجله، تعداد سال هایی است که از سال مورد ارزیابی به عقب برمی گردیم تا تقریباً به 50 درصد از کل ارجاعات آن مجله دست یابیم.

پذیرش مقاله در ژورنال های معتبر ISI نه تنها به کیفیت علمی پژوهش بستگی دارد، بلکه نیازمند رعایت دقیق ساختار، اصول نگارشی و اخلاق در پژوهش است. این فرآیند، دروازه ای به سوی دیده شدن در جامعه علمی بین المللی و افزایش اعتبار پژوهشگر است.

نحوه تشخیص ISI بودن مجله مورد نظر

پیش از ارسال مقاله برای چاپ در یک مجله، اطمینان از نمایه شده بودن آن در پایگاه داده ISI (Web of Science) از اهمیت بالایی برخوردار است. برای تشخیص ISI بودن مجله مورد نظر، می توانید از روش های زیر استفاده کنید:

روش اول: جستجو در پایگاه Thomson Reuters (Clarivate Analytics): تمامی مجلات ISI در وب سایت رسمی Clarivate Analytics (که قبلاً Thomson Reuters بود) نمایه سازی می شوند. برای این کار، می توانید نام مجله مورد نظر خود را در موتور جستجو وارد کرده و سپس عبارت “Thomson Reuters” یا “Clarivate Analytics Web of Science” را اضافه کنید. اولین نتایج جستجو معمولاً شما را به صفحه مربوط به مجله در این پایگاه هدایت می کنند. اگر اسم و مشخصات مجله در آن صفحه وجود داشت، به این معنی است که مجله در لیست مجلات معتبر ISI قرار دارد.

روش دوم: استفاده از کد ISSN: هر مجله علمی به طور اختصاصی دارای یک کد 8 رقمی به نام ISSN (International Standard Serial Number) است. این کد یک شناسه منحصر به فرد برای نشریات سریالی است. می توانید با جستجوی این کد ISSN به همراه نام “Thomson Reuters” یا “Clarivate Analytics Web of Science” در موتورهای جستجو، به اطلاعات مورد نظر دست یابید و از ISI بودن مجله اطمینان حاصل کنید. این روش دقیق تر است زیرا ISSN یک شناسه استاندارد و بین المللی است که به طور خاص برای شناسایی نشریات به کار می رود.

تضمین کیفیت یک مقاله علمی و شانس پذیرش آن در ژورنال های ISI، بیش از هر چیز به دقت در روش تحقیق و تحلیل داده ها، و سپس به نگارش منسجم و مستندسازی دقیق منابع وابسته است.

آموزش رفرنس دهی مقاله در ورد Microsoft Word

در دنیای آکادمیک، صحت اطلاعات و اعتبار علمی یک مقاله تنها زمانی معتبر است که از منابع دقیق و معتبر استفاده شده باشد. بنابراین، رفرنس دهی نه تنها بخشی جدایی ناپذیر از نگارش علمی است، بلکه نشان دهنده میزان اعتبار، تحقیق و انسجام علمی نویسنده محسوب می شود. با رفرنس دهی درست، خواننده می تواند به منابع اصلی مراجعه کرده و صحت اطلاعات را بررسی کند. مایکروسافت ورد (Microsoft Word) ابزاری قدرتمند برای تایپ، ویرایش و فرمت بندی متن است که امکان ارجاع دهی علمی به منابع مختلف را نیز فراهم می کند. این قابلیت شامل ارجاع دقیق به اشکال، جداول، نقل قول های مستقیم، منابع اینترنتی، کتاب ها و حتی فصل های مختلف سند است.

شروع کار با زبانه References

برای شروع فرآیند رفرنس دهی در ورد، به زبانه References در نوار ابزار اصلی ورد بروید. این زبانه ابزارهایی نظیر Insert Citation، Manage Sources، Style و Bibliography را در اختیار شما می گذارد. این ابزارها امکان مدیریت کامل منابع و ارجاعات را در طول نگارش مقاله فراهم می کنند.

انتخاب سبک رفرنس دهی

قبل از هر چیز، باید سبک فرمت بندی مقاله خود را مشخص کنید. انتخاب سبک رفرنس دهی (Citation Style) یکی از مهم ترین تصمیمات در نگارش مقاله یا پایان نامه است، زیرا نه تنها نحوه نمایش منابع درون متنی را مشخص می کند، بلکه ساختار فهرست منابع، نوع نگارش نویسنده ها، تاریخ انتشار، فرمت لینک ها و جزئیات دیگر را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. هر سبک استنادی، متناسب با نیازهای حوزه ای خاص از علم طراحی شده است. به عنوان مثال، علوم اجتماعی تأکید زیادی بر تاریخ انتشار دارند، در حالی که رشته های مهندسی بیشتر به ترتیب شماره ای و ارجاع های مختصر علاقه دارند.

در بخش Style از زبانه References، سبک موردنظر را انتخاب کنید تا تمامی ارجاعات و منابع به صورت خودکار با فرمت مربوطه تنظیم شوند. در اینجا مقایسه ای بین برخی سبک های متداول ارائه شده است:

سبک استناد	کاربرد رایج	ویژگی اصلی	فرمت ارجاع درون متنی
APA	روان شناسی، علوم اجتماعی، آموزش	نویسنده – سال	(احمدی، 2022)
MLA	ادبیات، علوم انسانی، زبان	نویسنده – صفحه	(Ahmadi 45)
Chicago	تاریخ، هنر، برخی نشریات تخصصی	دو حالت: یادداشت-پاورقی یا نویسنده-تاریخ	[Ahmadi 2020] یا در پاورقی
IEEE	مهندسی، فناوری، علوم رایانه	عددگذاری ترتیبی	[1]
Harvard	بین رشته ای، عمومی	نویسنده – سال (ساده تر از APA)	(Ahmadi, 2020)

برای انتخاب سبک مناسب، حتماً راهنمای نویسندگان ژورنال هدف یا شیوه نامه نگارشی دانشگاه خود را بررسی کنید. همچنین، به مطابقت سبک با موضوع مقاله (علوم انسانی بیشتر از MLA یا Chicago استفاده می کنند، در حالی که مهندسی معمولاً با IEEE کار می کند) و سازگاری با نرم افزارهای رفرنس دهی (مثلاً EndNote در APA قوی تر است) توجه نمایید.

درج منابع و ارجاعات درون متنی

برای درج اولین رفرنس، روی Insert Citation کلیک کنید و گزینه Add New Source را انتخاب نمایید. پنجره ای باز می شود که باید نوع منبع (کتاب، مقاله، وب سایت و …) و اطلاعات دقیق آن (نویسنده، سال، عنوان و …) را وارد کنید. پس از کلیک روی OK، منبع واردشده به صورت خودکار در متن درج می شود. با استفاده از Manage Sources، می توانید تمامی منابع مقاله را مشاهده، ویرایش یا حذف کنید و حتی منابع را از یک فایل ورد به فایل دیگر منتقل نمایید.

زمانی که می خواهید عبارتی از یک منبع را نقل قول کنید یا اطلاعاتی بر اساس منبع خاصی بیان نمایید، باید از رفرنس درون متنی استفاده شود. نمونه ها عبارتند از: “طبق یافته های احمدی (2020)، …” یا “استفاده از منابع معتبر (Smith, 2021) می تواند اعتبار مقاله را افزایش دهد.” با انتخاب Insert Citation و سپس منبع مورد نظر، ارجاعی مطابق با سبک انتخاب شده در متن درج می شود.

ایجاد فهرست منابع (Bibliography)

پس از پایان نگارش مقاله و درج تمامی ارجاعات درون متنی، باید فهرستی از تمامی منابع مورد استفاده ایجاد کنید. مکان نما را در انتهای سند قرار دهید، به زبانه References بروید، روی Bibliography کلیک کرده و یکی از قالب های موجود (مثلاً Works Cited یا References) را انتخاب کنید. فهرست منابع به صورت خودکار از اطلاعات موجود در Source Manager تولید می شود.

ارجاع به تصاویر و نمودارها

ارجاع به تصاویر و نمودارها، به خواننده امکان می دهد که اطلاعات تصویری را با متن مطابقت دهد و مخصوصاً در پایان نامه ها و مقالات علمی ضروری است. برای این کار، روی شکل راست کلیک کرده و گزینه Insert Caption را انتخاب کنید. در پنجره ظاهرشده، در بخش Label گزینه Figure را انتخاب کرده و عنوان دلخواه را بنویسید. محل نمایش عنوان (بالا یا پایین تصویر) را تعیین و OK کنید.

برای ارجاع دقیق در متن به اشکال، مکان نما را در متن قرار دهید، به مسیر References > Cross-reference بروید. Reference type را روی Figure بگذارید. در بخش Insert reference to، یکی از گزینه ها مانند Only label and number را انتخاب نمایید. شکل مورد نظر را از لیست انتخاب و Insert را بزنید. رفرنس به صورت دینامیک عمل کرده و با تغییر شماره اشکال، به صورت خودکار به روزرسانی می شود. با فشردن Ctrl + A و سپس F9، تمامی رفرنس ها و شماره ها در سند به روزرسانی می شوند. این قابلیت در پایان نامه ها و مقالات بلند بسیار کاربردی است.

مانند اشکال، برای جدول ها نیز باید ابتدا از Insert Caption استفاده کرده و Label را روی Table بگذارید. سپس با استفاده از Cross-reference، ارجاع دهید. در پنجره Insert Caption، با انتخاب گزینه Include chapter number و تنظیم صحیح Heading مربوط به عناوین فصول، می توان اشکال را به صورت شماره گذاری ترکیبی (مثلاً شکل 3-2) نمایش داد.

تغییر سبک رفرنس دهی و نکات مهم

مایکروسافت ورد این امکان را می دهد که تنها با یک کلیک، تمامی ارجاعات را از یک سبک به سبک دیگر تغییر دهید. کافی است به زبانه References بروید و در منوی Style، سبک موردنظر را انتخاب کنید. ورد به صورت خودکار تمامی ارجاعات درون متنی و فهرست منابع را به آن سبک تبدیل می کند. بهتر است قبل از شروع نگارش، سبک مورد نظر را انتخاب کرده تا در پایان نیاز به تغییرات گسترده نداشته باشید.

برای مدیریت حرفه ای تر منابع، می توانید از نرم افزارهای جانبی مانند Zotero، EndNote یا Mendeley استفاده کنید که قابلیت های پیشرفته تری برای سازماندهی و درج منابع ارائه می دهند. همچنین، همیشه قبل از نگارش مقاله، سبک ارجاع دهی مورد نیاز مجله هدف یا دانشگاه را بررسی کنید. فهرست منابع را در پایان نگارش تولید کرده و در صورت لزوم، آن را قفل (Convert to Static Text) کنید تا در ارسال به مجلات مشکلی پیش نیاید. در استفاده از نقل قول مستقیم، همیشه شماره صفحه را هم درج کنید تا ارجاع دقیق تر باشد.

در پایان این راهنمای جامع درباره رفرنس دهی در Microsoft Word، لازم است به نکته ای مهم و کاربردی درباره خدمات موسسات علمی مانند مؤسسه انتشاراتی اشراق اشاره شود. بسیاری از دانشجویان و پژوهشگران هنگام نگارش مقالات یا پایان نامه های خود، برای بخش منابع به دنبال کمک تخصصی هستند؛ اما باید بدانند که خدمات ارائه شده در این زمینه، محدود به فرمت بندی و تنظیم ظاهری منابع است.

مؤسسه اشراق به عنوان یکی از مراکز معتبر در ارائه خدمات علمی، تنها فرمت بندی منابع را بر اساس استانداردهای مجله یا دانشگاه انجام می دهد. این خدمات شامل موارد زیر است: تطبیق سبک رفرنس دهی با فرمت مورد تأیید (APA، MLA، Harvard، IEEE و …)، یکدست سازی فونت، فاصله خطوط، ترتیب منابع و نحوه نمایش نام نویسنده ها، و تطبیق فهرست منابع با ارجاعات درون متنی. اما توجه داشته باشید: اضافه کردن منابع جدید، ارجاع دهی به بخش های مختلف متن یا بروزرسانی محتوای منابع در حوزه خدمات مؤسسه اشراق قرار نمی گیرد. به عبارت دیگر، محتوای منابع شما باید از پیش تهیه شده باشد تا تیم فرمت بندی بتواند بر اساس آن، تنظیمات لازم را انجام دهد. خدمات فرمت بندی اشراق، صرفاً مربوط به قالب بندی و استانداردسازی ظاهری منابع بر اساس شیوه نامه مدنظر نشریه یا دانشگاه شماست.

سوالات متداول

مزیت یک مقاله ISI در مقایسه با سایر مقالات علمی چیست؟

مقالات ISI به دلیل فرآیند داوری همتا (Peer Review) سخت گیرانه، اعتبار علمی بین المللی بالایی دارند. انتشار در این ژورنال ها رزومه علمی پژوهشگر را تقویت کرده و شانس پذیرش در مقاطع بالاتر تحصیلی (مانند دکتری) و ارتقاء شغلی را افزایش می دهد. این مقالات در پایگاه های داده معتبر نمایه سازی می شوند و دسترسی گسترده تری برای جامعه علمی فراهم می کنند.

چگونه سبک رفرنس دهی مناسب را برای مقاله ISI انتخاب کنیم؟

انتخاب سبک رفرنس دهی مناسب بستگی به دستورالعمل های ژورنال هدف یا دانشگاه شما دارد. ابتدا راهنمای نویسندگان ژورنال را بررسی کنید. همچنین، به حوزه موضوعی مقاله توجه کنید؛ برای مثال، در علوم اجتماعی APA و در مهندسی IEEE رایج است. استفاده از نرم افزارهای مدیریت منابع نیز می تواند در تطبیق با سبک های مختلف کمک کننده باشد.

چه تفاوتی بین سبک های رفرنس دهی APA و Harvard وجود دارد؟

هر دو سبک APA و Harvard از مدل “نویسنده-سال” برای ارجاعات درون متنی استفاده می کنند. اما سبک Harvard عموماً ساده تر و انعطاف پذیرتر است و در سطح بین المللی کاربرد گسترده ای دارد. در مقابل، APA دستورالعمل های دقیق تری برای فرمت بندی نقل قول ها، جداول، اشکال و فهرست منابع ارائه می دهد و بیشتر در علوم اجتماعی و رفتاری کاربرد دارد.

مدت زمان پذیرش و چاپ مقاله ISI چقدر است؟

مدت زمان پذیرش و چاپ مقاله ISI می تواند بسیار متغیر باشد و به عوامل متعددی از جمله رشته علمی، کیفیت مقاله، حجم کار ژورنال، تعداد دوره های بازبینی و سرعت پاسخگویی نویسنده بستگی دارد. این فرآیند معمولاً از چند ماه تا بیش از یک سال به طول می انجامد. برخی ژورنال ها فرآیند سریع تری دارند، در حالی که برخی دیگر زمان بیشتری نیاز دارند.

آیا می توان مقاله ISI را به زبان فارسی منتشر کرد؟

خیر، به طور کلی مجلات نمایه شده در پایگاه داده ISI (Web of Science) مقالات را عمدتاً به زبان انگلیسی منتشر می کنند تا اطمینان حاصل شود که پژوهش ها دسترسی و تأثیرگذاری بین المللی دارند. هدف ISI تبادل اطلاعات در سطح جهانی است که این امر نیازمند یک زبان مشترک علمی (انگلیسی) است. اگرچه ممکن است برخی مجلات استثنائاتی داشته باشند، اما استاندارد غالب، انتشار به زبان انگلیسی است.