رضایت خروج از کشور همسر

سفر به سرزمین های دیگر، همواره تجربه ای دلنشین و فرصتی برای گشایش افق های تازه است. برای بسیاری از زنان متاهل ایرانی، این آرزو با پرسشی مهم همراه می شود: «رضایت خروج از کشور همسر» چیست و چگونه می توان آن را دریافت کرد؟ این موضوع، بخش جدایی ناپذیری از برنامه ریزی برای سفرهای خارجی محسوب می شود و آگاهی کامل از جوانب قانونی و مراحل اداری آن، گامی اساسی در تحقق این رویا به شمار می رود. زنانی که قصد دارند گذرنامه جدیدی دریافت کنند، آن را تمدید نمایند یا به مقصدی در خارج از کشور سفر کنند، نیاز دارند تا از تمامی اطلاعات مربوط به کسب این رضایت آگاه باشند. این مقاله به تفصیل به بررسی این موضوع می پردازد تا هر زن متاهل با اطمینان خاطر و آگاهی کامل، مسیر سفر خود را هموار سازد.

در کشور ما، همانند بسیاری از نقاط جهان، برای گذر از مرزها و ورود به سرزمین های دیگر، نیاز به سندی به نام گذرنامه یا پاسپورت است. این سند، هویت ملی فرد را در عرصه بین المللی تأیید می کند و امکان سفر قانونی را فراهم می آورد. اما برای زنان متاهل ایرانی، دریافت این سند و خروج از کشور، مشمول ضوابط خاصی است که در ماده ۱۸ قانون گذرنامه به آن اشاره شده است. این ضوابط، به ویژه بند ۳ این ماده، اهمیت رضایت خروج از کشور همسر را برجسته می سازد. در این مسیر، آگاهی از ابعاد قانونی، مراحل اداری و استثنائات موجود، می تواند راهگشای بسیاری از دغدغه های بانوان باشد.

بسیاری از زنان، اعم از شاغل، خانه دار، دانشجو یا ورزشکار، ممکن است به دلایل مختلفی نظیر ادامه تحصیل، فرصت های شغلی، درمان، زیارت، یا صرفاً گردشگری، قصد سفر به خارج از کشور را داشته باشند. این آرزوها و برنامه ها، در صورت عدم اطلاع از قوانین خروج از کشور زنان متاهل، می تواند با چالش هایی مواجه شود. در این مقاله، تلاش شده است تا با زبانی شیوا و قابل فهم، تمامی اطلاعات مورد نیاز از مبانی قانونی گرفته تا نحوه تنظیم وکالت نامه بلاعزل، هزینه ها، و پاسخ به سوالات رایج، ارائه شود. هدف نهایی، نه تنها شفاف سازی ابهامات، بلکه توانمندسازی زنان برای تصمیم گیری آگاهانه و مستقل در مسیر تحقق اهداف و آرزوهایشان است.

مفهوم رضایت خروج از کشور همسر در قانون ایران

وقتی صحبت از خروج از کشور زنان متاهل می شود، اولین مفهومی که در ذهن شکل می گیرد، «اجازه همسر» است. این موضوع در نظام حقوقی ایران ریشه دارد و درک آن برای هر زنی که قصد سفر خارجی دارد، حیاتی است. این بخش، به بررسی مبنای قانونی این مفهوم و فلسفه پشت آن می پردازد.

مبنای قانونی: ماده ۱۸ قانون گذرنامه و تبصره های آن

موضوع رضایت خروج از کشور همسر برای زنان متاهل، به طور صریح در بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه جمهوری اسلامی ایران تعریف شده است. این ماده قانونی، صراحت دارد که برای صدور گذرنامه برای زنان شوهردار، حتی اگر سن آن ها کمتر از ۱۸ سال تمام باشد، موافقت کتبی شوهر الزامی است. این عبارت، اساس نیاز به رضایت محضری را تشکیل می دهد.

البته، قانون گذار در این بند، تدابیری را نیز برای موارد اضطراری پیش بینی کرده است. در چنین شرایطی، اجازه دادستان شهرستان محل درخواست گذرنامه کافی خواهد بود. دادستان نیز موظف است حداکثر ظرف سه روز، نظر خود را اعلام کند. این تبصره نشان می دهد که قانون، همواره نگاهی جامع به شرایط خاص زندگی افراد داشته و راه حل هایی را برای برون رفت از بن بست های احتمالی ارائه می دهد.

متن کامل بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه به این شرح است:

«برای اشخاص زیر با رعایت شرایط مندرج در این ماده، گذرنامه صادر می شود: … 3- زنان شوهردار، ولو کمتر از 18 سال تمام، با موافقت کتبی شوهر و در موارد اضطراری، اجازه دادستان شهرستان محل درخواست گذرنامه که مکلف است نظر خود را اعم از قبول درخواست یا رد آن، حداکثر ظرف سه روز اعلام دارد، کافی است. زنانی که با شوهر خود، مقیم خارج هستند و زنانی که شوهر خارجی اختیار کرده و به تابعیت ایرانی باقی مانده اند از شرط این بند، مستثنی می باشند.»

همانطور که مشاهده می شود، قانون دو گروه از زنان را از این شرط مستثنی کرده است: نخست، زنانی که همسرشان مقیم خارج از کشور است؛ و دوم، زنانی که با تبعه خارجی ازدواج کرده و تابعیت ایرانی خود را حفظ کرده اند. این استثنائات، شرایط خاصی را در نظر می گیرند که در آن ها، منطق حفظ کیان خانواده به شیوه معمول، صدق نمی کند.

هدف و فلسفه این قانون (نقد و بررسی کوتاه)

فلسفه اصلی ماده ۱۸ قانون گذرنامه، عمدتاً بر پایه حفظ کیان و انسجام خانواده و موازین فقهی و شرعی بنا شده است. از دیدگاه قانون گذار، خروج زن از کشور بدون اطلاع و موافقت همسر، می تواند به بنیان خانواده لطمه وارد کند یا وظایف زناشویی را مختل سازد. این دیدگاه، هرچند با هدف حفظ خانواده مطرح شده، اما همواره مورد بحث و نقد از سوی فعالان حقوق زنان و حتی برخی متخصصان حقوقی بوده است.

منتقدان معتقدند که این قانون، به نوعی حق آزادی سفر و استقلال فردی زنان را محدود می کند و در برخی موارد، زمینه را برای سوءاستفاده های احتمالی فراهم می آورد. مثال های متعددی از ممنوع الخروجی زنان ورزشکار، دانشجویان و نخبگان به دلیل عدم رضایت یا تغییر نظر همسر، در سال های اخیر، به این بحث ها دامن زده است. این نقدها باعث شده تا لزوم اصلاح قانون گذرنامه بیش از پیش مطرح شود که در بخش های بعدی به آن خواهیم پرداخت.

چه کسانی به رضایت همسر برای خروج از کشور نیاز دارند؟ (با جزئیات دقیق)

در مسیر برنامه ریزی برای سفرهای خارجی، درک دقیق این نکته که چه کسانی مشمول قانون رضایت خروج از کشور همسر می شوند، از اهمیت بالایی برخوردار است. این بخش به بررسی جزئیات این موضوع می پردازد تا تصویر واضح تری برای مخاطبان شکل گیرد.

زنان متاهل

به طور کلی، تمامی زنان متاهل ایرانی، صرف نظر از سن و وضعیت شغلی شان، برای دریافت گذرنامه و خروج از کشور، نیاز به موافقت کتبی همسر خود دارند. این یک اصل کلی است که در بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه به آن اشاره شده است.

آیا ازدواج موقت (صیغه) نیز شامل این قانون می شود؟

یکی از پرسش های رایج، در مورد ازدواج موقت یا صیغه است. طبق نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه، در صورت ثبت رسمی نکاح موقت در شناسنامه زوجه، او نیز مشمول این قانون می شود و برای خروج از کشور به اجازه خروج از کشور برای صیغه نامه نیاز دارد. بنابراین، اگر نکاح موقت ثبت نشده باشد، از نظر قانونی نیازی به رضایت همسر نیست؛ اما تأکید می شود که صرفاً در صورتی که ثبت رسمی صورت گرفته باشد، الزام قانونی برای دریافت رضایت نامه وجود دارد.

تفاوتی بین سن (بالای ۱۸ سال/کمتر از ۱۸ سال) وجود دارد؟

قانون گذار در بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه، به صراحت بیان کرده است که این قاعده «ولو کمتر از ۱۸ سال تمام» نیز صادق است. این بدان معناست که حتی اگر زنی قبل از ۱۸ سالگی ازدواج کرده باشد، برای خروج از کشور همچنان به رضایت همسر خود نیاز دارد و سن در این مورد، تفاوتی ایجاد نمی کند.

استثنائات قانون (موارد عدم نیاز به رضایت همسر)

هرچند اصل بر نیاز به رضایت همسر است، اما قانون گذار در همان ماده ۱۸ و با تفسیرهای حقوقی، استثنائاتی را نیز در نظر گرفته است که دانستن آن ها بسیار مهم است:

1. زنانی که همسرشان مقیم خارج از کشور است: اگر همسر شما به صورت دائم در خارج از کشور اقامت دارد، شما نیازی به کسب اجازه از او برای دریافت گذرنامه جدید یا تمدید آن ندارید.

2. زنانی که با تبعه خارجی ازدواج کرده اند و تابعیت ایرانی خود را حفظ کرده اند: این گروه از زنان نیز از شرط اجازه خروج همسر مستثنی هستند. این مورد شامل حال زنانی می شود که تابعیت دوگانه دارند یا صرفاً تابعیت ایرانی خود را حفظ کرده اند.

3. زنانی که وکالت بلاعزل خروج از کشور دارند: یکی از کارآمدترین راه ها برای دریافت حق خروج از کشور زنان متاهل، اخذ وکالت بلاعزل خروج از کشور است. در این حالت، همسر با حضور در دفتر اسناد رسمی، به همسر خود وکالت می دهد که بدون نیاز به اجازه مجدد، بتواند از کشور خارج شود. این وکالت، غیر قابل فسخ و رجوع است و به زن این امکان را می دهد که برای مدت اعتبار وکالت نامه یا حتی مادام العمر (بسته به مفاد وکالت نامه)، بدون دغدغه سفر کند. برای دریافت وکالت بلاعزل خروج از کشور، زوجین باید با مدارک شناسایی خود به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده و فرم مربوطه را تنظیم نمایند.

4. زنانی که طبق شروط ضمن عقد نکاح، حق خروج از کشور دارند: یکی از بهترین راه حل ها برای پیشگیری از مشکلات احتمالی، گنجاندن حق خروج از کشور در شروط ضمن عقد نکاح است. در زمان عقد، زن و شوهر می توانند شرطی را مبنی بر اعطای حق خروج از کشور به زن، بدون نیاز به اجازه مجدد، در عقدنامه درج کنند. در این صورت، زن برای تمام طول زندگی مشترک، از این حق برخوردار خواهد بود و نیازی به رضایت نامه جدید برای هر سفر یا تمدید گذرنامه نیست.

5. مسئولین و کارمندان دولتی زن که با گذرنامه خدمت یا سیاسی سفر می کنند: برای این گروه از زنان که به ماموریت های رسمی خارجی اعزام می شوند، گذرنامه خدمت یا سیاسی صادر می شود. این نوع گذرنامه ها، ماهیت اداری دارند و برای صدور آن ها، نیاز به رضایت همسر نیست. این مورد، به خصوص برای زنانی که در مناصب دولتی حساس مشغول به کار هستند یا ورزشکاران زن که برای شرکت در مسابقات بین المللی اعزام می شوند، کاربرد دارد.

موارد خاص

برخی شرایط خاص نیز وجود دارند که ابهامات بیشتری را در مورد رضایت خروج از کشور همسر ایجاد می کنند:

1. وضعیت زنان مطلقه و بیوه: زنانی که طلاق گرفته اند یا همسرشان فوت کرده است، دیگر نیازی به رضایت همسر سابق یا اجازه از متوفی ندارند. در این موارد، ارائه سند طلاق یا گواهی فوت همسر و یا شناسنامه باطل شده همسر به همراه سایر مدارک، کفایت می کند.

2. وضعیت زنان متاهل زیر ۱۸ سال: همانطور که قبلاً ذکر شد، حتی زنان متاهل زیر ۱۸ سال نیز مشمول بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه هستند و نیاز به اجازه همسر خود دارند. اجازه ولی قهری (پدر یا جد پدری) در این مورد، جایگزین اجازه همسر نمی شود؛ اما در مورد دختران مجرد زیر ۱۸ سال، رضایت ولی قهری یا قیم لازم است.

نحوه و مراحل اخذ رضایت نامه خروج از کشور همسر

برای زنانی که مشمول قانون اجازه خروج همسر برای گذرنامه هستند، اطلاع از مراحل دقیق اخذ این رضایت نامه، ضروری است. این فرایند نسبتاً ساده است، اما مستلزم رعایت تشریفات قانونی خاصی است که در دفاتر اسناد رسمی انجام می شود.

مراجعه به دفتر اسناد رسمی

اصلی ترین مرحله در نحوه گرفتن اجازه خروج همسر، مراجعه به دفاتر اسناد رسمی است. این دفاتر، مرجع قانونی برای ثبت رسمی این گونه رضایت نامه ها هستند.

• چه کسی باید حاضر باشد؟ برای تنظیم فرم رضایت نامه خروج از کشور زن محضری، زوج و زوجه (همسران) باید به همراه یکدیگر در دفتر اسناد رسمی حاضر شوند. حضور هر دو نفر برای احراز هویت و اطمینان از رضایت طرفین الزامی است.

• نحوه تنظیم فرم محضری رضایت نامه: سردفتر، پس از بررسی مدارک و احراز هویت زوجین، فرم مخصوص رضایت نامه خروج از کشور را تنظیم می کند. در این فرم، اطلاعات هویتی زوجین، مفاد رضایت (مثلاً اجازه برای یک سفر مشخص، یا برای تمامی سفرهای داخلی و خارجی در طول مدت اعتبار گذرنامه)، و مدت اعتبار رضایت نامه (برای یک بار سفر یا تا پایان اعتبار گذرنامه) درج می شود. سردفتر متن را برای طرفین قرائت کرده و پس از تأیید، امضای زوجین را ثبت می کند.

• نقش و مسئولیت سردفتر: سردفتر مسئولیت دارد تا از صحت هویت افراد، آگاهی آن ها از مفاد رضایت نامه و عدم وجود هرگونه اجبار یا اکراه اطمینان حاصل کند. امضا و مهر سردفتر، به این سند جنبه رسمی و قانونی می دهد.

مدارک لازم برای اخذ رضایت نامه محضری

برای تنظیم رضایت نامه خروج از کشور همسر در دفتر اسناد رسمی، زوجین باید مدارک شناسایی خود را به همراه داشته باشند:

• برای زوج: کارت ملی و شناسنامه (اصل و کپی).

• برای زوجه: کارت ملی و شناسنامه (اصل و کپی).

• فرم تکمیل شده درخواست گذرنامه (در صورت لزوم): در برخی موارد، ممکن است دفتر اسناد رسمی بخواهد فرم درخواست گذرنامه را که پیش از آن از دفاتر پلیس +۱۰ دریافت شده، نیز مشاهده کند. البته این مورد همیشه اجباری نیست، اما بهتر است همراه داشته باشید.

هزینه اخذ رضایت نامه

هزینه رضایت نامه خروج از کشور، بر اساس تعرفه های قانونی دفاتر اسناد رسمی تعیین می شود که هر ساله توسط قوه قضاییه اعلام و ابلاغ می گردد. این تعرفه ها برای تمامی دفاتر یکسان است.

• میزان دقیق تعرفه: بر اساس آخرین بخشنامه ها (که معمولاً به صورت ریالی اعلام می شود)، هزینه اخذ هر نوع رضایت نامه از جمله رضایت نامه خروج از کشور، در حدود ۱۰۰ هزار تومان (یک میلیون ریال) می باشد. البته، همواره توصیه می شود برای اطلاع از آخرین و دقیق ترین تعرفه ها، پیش از مراجعه، با دفتر اسناد رسمی مورد نظر تماس گرفته شود.

• نحوه پرداخت: این هزینه معمولاً به صورت نقد یا از طریق دستگاه های کارتخوان موجود در دفاتر اسناد رسمی قابل پرداخت است.

پس از دریافت رضایت نامه محضری، زن می تواند با در دست داشتن این سند به دفاتر پلیس +۱۰ مراجعه کرده و مراحل درخواست یا تمدید گذرنامه خود را تکمیل نماید. این سند، جزء مدارک لازم برای گذرنامه خانم متاهل محسوب می شود و بدون آن، درخواست گذرنامه مورد قبول واقع نخواهد شد.

رضایت نامه خروج از کشور برای زنان شاغل: جزئیات و تفاوت ها

برای بسیاری از زنان شاغل، سفر کاری یا آموزشی به خارج از کشور، جزء لاینفک فعالیت های حرفه ای شان است. در این میان، مسئله رضایت خروج از کشور همسر می تواند سوالات و ابهامات خاص خود را برای این گروه از بانوان ایجاد کند. آیا وضعیت شغلی زن، تغییری در این قانون ایجاد می کند؟

زنان شاغل در بخش خصوصی

زنانی که در بخش خصوصی مشغول به کار هستند، از نظر قانونی تفاوت عمده ای با زنان خانه دار در مورد رضایت خروج از کشور ندارند. حتی اگر شغل آن ها نیازمند سفرهای متعدد خارجی باشد، همچنان مشمول بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه هستند و برای هر بار سفر یا دریافت گذرنامه جدید/ تمدید آن، به اجازه کتبی همسر نیاز دارند.

• آیا وضعیت شغلی تفاوتی ایجاد می کند؟ خیر، صرف شاغل بودن در بخش خصوصی، زن را از لزوم اخذ رضایت همسر معاف نمی کند. حتی اگر سفرها برای ماموریت های کاری باشند، نیاز به رضایت همسر پابرجاست.

• امکان گنجاندن حق خروج در قراردادهای کاری (جنبه حقوقی): این موضوع از نظر حقوقی چندان قوی نیست. قراردادهای کاری، هرچند دارای اعتبار هستند، اما بالاتر از قانون مدنی و قانون گذرنامه نیستند. بنابراین، یک بند در قرارداد کاری نمی تواند جایگزین رضایت محضری همسر شود. تنها راه حل حقوقی معتبر، همان وکالت بلاعزل خروج از کشور یا شرط ضمن عقد است که از جانب همسر صادر می شود.

زنان شاغل در نهادهای دولتی (ماموریت های خارجی)

برای زنانی که در نهادهای دولتی مشغول به کار هستند و به ماموریت های رسمی و خارجی اعزام می شوند، شرایط کمی متفاوت است. این تفاوت به نوع گذرنامه ای که برای آن ها صادر می شود، بازمی گردد.

• آیا گذرنامه خدمتی یا سیاسی نیاز به رضایت همسر دارد؟ خیر. زنانی که به دلیل سمت دولتی یا مسئولیت های خاص، با گذرنامه خدمت یا گذرنامه سیاسی سفر می کنند، از شرط اجازه خروج از کشور همسر مستثنی هستند. این گذرنامه ها با هدف انجام وظایف اداری و رسمی صادر می شوند و لذا، رضایت همسر در این موارد ضروری نیست.

• روند اداری خاص: صدور این نوع گذرنامه ها از طریق نهادهای دولتی مربوطه و با طی مراحل اداری مشخصی صورت می گیرد که کاملاً از روند صدور گذرنامه عادی برای عموم مردم مجزا است.

به این ترتیب، اگر زنی در بخش خصوصی مشغول به کار است، باید از همان راه های معمول (رضایت نامه محضری، وکالت بلاعزل یا شرط ضمن عقد) برای کسب اجازه خروج از کشور اقدام کند. اما اگر او یک مقام دولتی یا کارمند رسمی است که با گذرنامه خدمتی یا سیاسی به ماموریت می رود، این نیاز برطرف می شود.

اعتبار رضایت نامه خروج از کشور و تمدید گذرنامه

یکی از دغدغه های اصلی بسیاری از زنان متاهل، میزان اعتبار رضایت نامه خروج از کشور و نیاز به تکرار مراحل برای تمدید گذرنامه است. در این بخش، به بررسی این جزئیات مهم می پردازیم تا تصویر روشنی از این فرایند ارائه شود.

مدت اعتبار رضایت نامه محضری

مدت اعتبار رضایت نامه محضری خروج از کشور، به متن و مفاد آن بستگی دارد. برخی از رضایت نامه ها ممکن است برای یک بار سفر مشخص صادر شوند، در حالی که برخی دیگر اعتباری تا پایان مدت اعتبار گذرنامه را شامل می شوند.

• آیا این رضایت نامه برای یک بار سفر است یا تا پایان اعتبار گذرنامه؟ اگر در متن رضایت نامه محضری به صراحت ذکر شده باشد که رضایت برای خروج از کشور برای مدت اعتبار گذرنامه یا برای سفرهای متعدد است، در این صورت زن می تواند تا پایان اعتبار گذرنامه خود، بدون نیاز به اجازه مجدد، از کشور خارج شود. اما اگر رضایت صرفاً برای یک سفر خاص یا به صورت کلی و بدون تعیین مدت باشد، معمولاً به معنای اعتبار برای هر سفر تا پایان اعتبار گذرنامه تلقی می شود. در صورت ابهام، بهترین راه، مشاوره با وکیل یا سردفتر در زمان تنظیم رضایت نامه است.

تمدید گذرنامه و نیاز به رضایت مجدد همسر

با توجه به اینکه گذرنامه ها دارای اعتبار محدود (معمولاً ۵ سال) هستند، پس از انقضای این مدت، لازم است برای تمدید گذرنامه اقدام شود. در این مرحله، پرسش اصلی این است که آیا برای تمدید پاسپورت نیز اجازه خروج همسر برای تمدید پاسپورت مجدداً لازم است؟

• قوانین جدید و قدیم: طبق قوانین فعلی و اعلام رئیس اداره پلیس مهاجرت و گذرنامه فراجا، در صورتی که رضایت نامه محضری قبلی، به صورت عام و تا پایان مدت اعتبار گذرنامه یا برای سفرهای متعدد صادر شده باشد، برای تمدید گذرنامه نیاز به اخذ اجازه مجدد از همسر نیست. این یک نکته بسیار مهم است که بسیاری از زنان از آن بی خبر هستند. بنابراین، همان رضایت نامه قبلی، برای تمدید نیز معتبر خواهد بود.

• سناریوهای مختلف:

  • در صورت وجود وکالت بلاعزل: اگر زن دارای وکالت بلاعزل خروج از کشور باشد، به هیچ وجه نیازی به اجازه مجدد همسر برای تمدید گذرنامه نخواهد داشت و می تواند به راحتی پاسپورت خود را تمدید کند. وکالت بلاعزل، قدرت تصمیم گیری را به طور کامل به زن منتقل می کند.

  • در صورت عدم وجود آن: اگر رضایت نامه قبلی محدود به یک سفر خاص بوده یا تاریخ اعتبار مشخصی داشته که منقضی شده است، یا اگر همسر از رضایت خود عدول کرده باشد، آنگاه برای تمدید گذرنامه، اجازه مجدد لازم است.

خروج از کشور برای اربعین (گذرنامه موقت)

در سال های اخیر، با افزایش تقاضا برای شرکت در پیاده روی اربعین، گذرنامه موقت اربعین صادر می شود. این گذرنامه موقت، سوالاتی را در مورد لزوم رضایت خروج از کشور همسر برای آن ایجاد کرده است.

• آیا برای گذرنامه موقت اربعین نیز رضایت همسر لازم است؟ بر اساس اعلام رئیس اداره پلیس مهاجرت و گذرنامه فراجا، اگر زن متاهل پیش از این یک رضایت نامه محضری عام برای خروج از کشور دریافت کرده باشد، برای گذرنامه موقت اربعین نیازی به اجازه مجدد از همسر ندارد. اما اگر رضایت نامه ای در کار نبوده یا تاریخ آن منقضی شده باشد، صدور گذرنامه موقت اربعین نیز منوط به اجازه کتبی همسر خواهد بود.

• استثنائات اعلام شده توسط پلیس مهاجرت: گاهی اوقات در ایام خاص و برای سهولت زائران اربعین، ممکن است پلیس مهاجرت استثنائاتی موقت اعلام کند. پیگیری اخبار و اطلاعیه های رسمی در زمان برنامه ریزی سفر، بسیار مهم است.

ممنوع الخروجی زن توسط همسر (عدول از رضایت)

هرچند رضایت نامه خروج از کشور همسر می تواند مسیری هموار برای سفر باشد، اما همواره این نگرانی وجود دارد که همسر از رضایت خود عدول کند و باعث ممنوع الخروجی زن شود. درک این وضعیت و راه های مقابله با آن، برای هر زن متاهلی حیاتی است.

حق همسر برای ممنوع الخروج کردن همسر

بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه، علاوه بر الزام به کسب رضایت، به همسر حق می دهد تا در صورت اعطای رضایت، بتواند در هر زمان، از این رضایت عدول کند و همسر خود را ممنوع الخروج سازد.

• چگونه اتفاق می افتد؟ برای ممنوع الخروج کردن همسر، شوهر باید با مدارک شناسایی خود به اداره گذرنامه مراجعه کرده و درخواست کتبی خود را برای ممنوع الخروجی همسر ارائه دهد. این فرایند نسبتاً سریع انجام می شود و می تواند بدون اطلاع قبلی زن صورت گیرد.

• آیا در صورت وکالت بلاعزل نیز این حق وجود دارد؟ این یکی از مهم ترین نکات است. اگر زن دارای وکالت بلاعزل خروج از کشور باشد که به صورت صحیح و با رعایت تمامی تشریفات قانونی تنظیم شده باشد، همسر دیگر حق عدول از رضایت را ندارد و نمی تواند همسرش را ممنوع الخروج کند. وکالت بلاعزل، به معنای انتقال دائم این حق به زن است و شوهر پس از اعطای آن، دیگر اختیار لغو آن را نخواهد داشت. این یکی از دلایل اصلی توصیه به اخذ وکالت بلاعزل است تا زنان از آزادی سفر خود اطمینان حاصل کنند.

اقدامات لازم در صورت ممنوع الخروجی

اگر زنی با وضعیت ممنوع الخروجی مواجه شود، باید اقدامات خاصی را برای حل این مشکل انجام دهد:

• امکان رفع ممنوع الخروجی: در وهله اول، می توان از طریق راجع قضایی و دادگاه برای رفع ممنوع الخروجی اقدام کرد. دادگاه، با بررسی دلایل و شرایط، در این مورد تصمیم گیری خواهد کرد. اگر زن بتواند ثابت کند که ممنوع الخروجی باعث ضرر غیرقابل جبران به او می شود (مثلاً از دست دادن فرصت شغلی یا تحصیلی حیاتی)، ممکن است دادگاه حکم به رفع موقت ممنوع الخروجی دهد.

• نقش دادگاه در اختلافات: در مواردی که اختلافات خانوادگی به حدی شدت می گیرد که همسر اقدام به ممنوع الخروجی می کند، دادگاه خانواده می تواند به موضوع رسیدگی کند. در صورت وجود شرط ضمن عقد یا وکالت بلاعزل، دادگاه معمولاً به نفع زن رأی می دهد. اما در غیاب این موارد، تصمیم گیری دادگاه پیچیده تر خواهد بود و ممکن است نیازمند ارائه دلایل قوی و مستند از سوی زن باشد.

بنابراین، بهترین راهکار برای حفظ حق خروج از کشور و جلوگیری از ممنوع الخروجی ناگهانی، اخذ وکالت بلاعزل یا گنجاندن حق خروج در شروط ضمن عقد نکاح است. این تدابیر، آرامش خاطر بیشتری را برای زنان در مواجهه با این قانون فراهم می آورد.

لایحه اصلاح بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه: آخرین وضعیت و چشم انداز آینده

ماده ۱۸ قانون گذرنامه، به ویژه بند ۳ آن، همواره مورد بحث و چالش بوده است. داستان هایی از ممنوع الخروجی ورزشکاران زن یا زنان نخبه که به دلیل عدم رضایت خروج از کشور همسر نتوانسته اند در رویدادهای بین المللی شرکت کنند، ضرورت اصلاح قانون گذرنامه را برجسته تر کرده است. این بخش به بررسی پیشینه، وضعیت کنونی و آینده این لایحه مهم می پردازد.

پیشینه و اهداف لایحه

طی سالیان متمادی، بسیاری از زنان و فعالان حقوق زنان، خواستار اصلاح بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه بوده اند. محدودیت های ایجاد شده توسط این قانون، بارها مانع از فعالیت های اجتماعی، ورزشی، علمی و فرهنگی زنان در عرصه بین المللی شده است. این مشکلات، به ویژه در موارد ورزشکاران زن ایرانی که در آستانه اعزام به مسابقات مهم بین المللی، به دلیل ممنوع الخروجی توسط همسرانشان از شرکت در رویدادها بازمانده اند، به تیتر اخبار تبدیل شده است.

با توجه به این چالش ها و مطالبات عمومی، معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۰، لایحه ای را با عنوان «لایحه اصلاح بند (3) ماده (18) قانون گذرنامه و الحاق پنج تبصره به مواد (18 و 19) آن در خصوص اصلاح ضوابط مربوط به اجازه زوج در صدور گذرنامه زوجه» تدوین و به هیئت دولت ارائه کرد. هدف اصلی این لایحه، رفع موانع موجود بر سر راه سفر زنان متاهل و تأمین آزادی های بیشتر برای آنان، در عین حفظ حقوق و مصلحت خانواده بوده است.

وضعیت فعلی لایحه

متاسفانه، تا لحظه نگارش این مقاله، لایحه اصلاح قانون گذرنامه زنان هنوز به تصویب نهایی نرسیده و به مجلس شورای اسلامی نیز ارسال نشده است. این فرایند طولانی و پیچیده، نشان دهنده ابعاد مختلف و حساسیت های موجود پیرامون این موضوع در بدنه قانون گذاری کشور است.

• آیا تصویب شده است؟ خیر، هنوز خیر. لایحه در مراحل ابتدایی خود در هیئت دولت قرار دارد و برای تبدیل شدن به قانون، نیاز به تصویب نهایی در مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان دارد.

• مفاد پیشنهادی: هرچند متن کامل لایحه به صورت رسمی منتشر نشده است، اما برخی مفاد پیشنهادی آن شامل مواردی نظیر اعطای حق خروج از کشور به زنان در موارد خاص بدون نیاز به اجازه همسر (مانند موارد تحصیلی، درمانی، شغلی و ورزشی) و همچنین ایجاد رویه های قضایی سریع تر برای رسیدگی به موارد ممنوع الخروجی است. همچنین، پیشنهادهایی در مورد محدودیت زمانی برای ممنوع الخروجی و الزام به ارائه دلایل مستند از سوی همسر برای ممنوع الخروجی نیز مطرح شده است.

تأثیرات احتمالی در صورت تصویب

در صورت تصویب لایحه اصلاح بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه، شاهد تحولات مهمی در حقوق سفر زنان متاهل ایرانی خواهیم بود:

• آزادی های بیشتر برای زنان: این لایحه می تواند گامی بزرگ در جهت افزایش استقلال و آزادی سفر زنان باشد. با تسهیل فرایند خروج از کشور، زنان می توانند با اطمینان بیشتری برای فرصت های تحصیلی، شغلی، ورزشی و فرهنگی در خارج از کشور برنامه ریزی کنند. این موضوع به ویژه برای زنانی که به دلایل شغلی یا تحصیلی مجبور به سفرهای مکرر هستند، بسیار اهمیت دارد.

• حفظ حقوق خانواده: یکی از چالش های اصلی در تدوین این لایحه، توازن بین حقوق فردی زن و حفظ حقوق و مصلحت خانواده است. لایحه تلاش می کند تا با تعریف مواردی مشخص که زن می تواند بدون اجازه همسر سفر کند، در عین حال، سازوکارهایی را برای جلوگیری از سوءاستفاده و حفظ بنیان خانواده در نظر بگیرد.

توسعه و تصویب این لایحه، می تواند نقطه عطفی در حقوق زنان در ایران باشد و به برون رفت از بسیاری از مشکلات و ابهامات موجود در زمینه رضایت خروج از کشور همسر کمک کند. امید است که این فرایند با سرعت بیشتری پیش رود و به نتایج مطلوب برای زنان ایرانی منجر شود.

نمونه فرم محضری رضایت نامه خروج از کشور همسر

همانطور که قبلاً اشاره شد، فرم محضری رضایت نامه خروج از کشور زن، سند اصلی برای اعطای اجازه خروج همسر برای گذرنامه است. در این بخش، به بررسی عناصر اصلی این فرم و ارائه یک نمونه قابل الگوبرداری می پردازیم تا بانوان و همسرانشان، پیش از مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، با ساختار و محتوای آن آشنا شوند.

عناصر اصلی فرم

نمونه فرم محضری رضایت نامه خروج از کشور همسر، باید شامل اطلاعات کلیدی باشد که در ادامه توضیح داده می شود:

• مشخصات زوج و زوجه: این بخش شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد، محل صدور شناسنامه، و آدرس دقیق محل سکونت هر دو نفر است. این اطلاعات برای احراز هویت و ثبت قانونی ضروری است.

• مدت و مقصد سفر (اختیاری یا دائمی): در این قسمت، باید به صراحت مشخص شود که رضایت برای چه مدت و با چه شرایطی اعطا می شود. این می تواند شامل گزینه های زیر باشد:

  1. رضایت برای یک سفر خاص: در این حالت، مقصد سفر (مثلاً سفر زیارتی به کربلا، یا سفر تفریحی به ترکیه) و حتی تاریخ تقریبی سفر می تواند ذکر شود.

  2. رضایت تا پایان اعتبار گذرنامه: این رایج ترین نوع رضایت نامه است که به زن اجازه می دهد تا زمانی که گذرنامه او اعتبار دارد، بدون نیاز به اجازه مجدد، به دفعات از کشور خارج شود.

  3. رضایت دائمی (وکالت بلاعزل): در صورتی که هدف، وکالت بلاعزل خروج از کشور باشد، در متن قید می شود که زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر می دهد تا برای همیشه و بدون محدودیت زمانی یا مکانی، حق خروج از کشور را داشته باشد. این نوع رضایت، اطمینان بخش ترین حالت است.

• جمله بندی حقوقی رضایت: متن باید با زبان حقوقی دقیق و صریح، رضایت زوج را برای خروج زوجه از کشور، بدون هیچ قید و شرط مبهمی، بیان کند. معمولاً از عباراتی نظیر «اینجانب… (زوج)، رضایت کامل خود را مبنی بر خروج از کشور همسرم … (زوجه) برای … (مدت/شرایط ذکر شده) اعلام می دارم.» استفاده می شود.

ارائه یک فرم نمونه قابل الگوبرداری

متن زیر، یک نمونه فرم محضری رضایت نامه خروج از کشور همسر است که می توانید از آن الگوبرداری کنید. توجه داشته باشید که این یک نمونه کلی است و سردفتر اسناد رسمی، ممکن است تغییراتی را بر اساس جزئیات و نیازهای شما اعمال کند.

بسمه تعالی
شماره ثبت: ......................
تاریخ: ............................
دفترخانه اسناد رسمی شماره ............ شهرستان ......................

رضایت نامه محضری خروج از کشور همسر

اینجانب:
آقای/خانم ........................................ (نام و نام خانوادگی زوج)
فرزند: ........................................ (نام پدر زوج)
شماره شناسنامه: ........................................
کد ملی: ........................................
تاریخ تولد: ........................................
صادره از: ........................................
محل اقامت: ........................................ (آدرس کامل زوج)
تلفن: ........................................

بدینوسیله رضایت کامل خود را برای خروج از کشور همسر دائمی اینجانب، خانم ........................................ (نام و نام خانوادگی زوجه)، فرزند ........................................ (نام پدر زوجه)، شماره شناسنامه: ........................................، کد ملی: ........................................، تاریخ تولد: ........................................، صادره از: ........................................، اعلام و اقرار می نمایم.

شرایط و مدت اعتبار رضایت نامه:
[یکی از گزینه های زیر را انتخاب و تکمیل نمایید:]

الف) این رضایت نامه صرفاً برای یک بار خروج از کشور به مقصد [نام کشور/شهر مقصد] در بازه زمانی [تاریخ شروع] لغایت [تاریخ پایان] معتبر می باشد.

ب) این رضایت نامه برای خروج از کشور برای تمامی سفرهای داخلی و خارجی همسرم، خانم ........................................، تا پایان مدت اعتبار گذرنامه فعلی ایشان (شماره گذرنامه: ........................................, تاریخ انقضا: ........................................) و نیز برای تمدیدهای آتی گذرنامه در صورت عدم عدول اینجانب از رضایت، معتبر می باشد.

ج) اینجانب [نام و نام خانوادگی زوج]، با کمال میل و اختیار، به همسر دائمی خود، خانم [نام و نام خانوادگی زوجه]، وکالت بلاعزل و با حق توکیل به غیر تفویض می نمایم تا بدون نیاز به اخذ هرگونه اجازه و رضایت مجدد از اینجانب، برای همیشه و در تمامی سفرهای خارجی خود، با هر مقصد و مدت زمانی، اقدام به اخذ، تمدید و هرگونه اقدامات لازم جهت صدور گذرنامه نموده و از کشور خارج گردد. این وکالت نامه به موجب این سند، غیرقابل فسخ و غیرقابل عزل از سوی اینجانب می باشد.

این رضایت نامه با اطلاع کامل از مفاد قانونی آن، خصوصاً بند 3 ماده 18 قانون گذرنامه، تنظیم گردیده است.

امضاء زوج: ........................................
امضاء زوجه (جهت اطلاع و تأیید): ........................................

مهر و امضاء سردفتر اسناد رسمی

توصیه می شود پیش از مراجعه به دفتر اسناد رسمی، در مورد نوع رضایت نامه (یک بار سفر، تا پایان اعتبار گذرنامه، یا وکالت بلاعزل) با همسر خود به توافق رسیده و مدارک لازم را آماده نمایید. این آمادگی، فرایند اخذ رضایت نامه را تسریع خواهد کرد.

---

نتیجه گیری

در این مقاله، به تفصیل به بررسی ابعاد گوناگون رضایت خروج از کشور همسر برای زنان متاهل ایرانی پرداخته شد. از مبنای قانونی در ماده ۱۸ قانون گذرنامه گرفته تا استثنائات مهم، مراحل اخذ رضایت نامه محضری، جزئیات مربوط به زنان شاغل، اعتبار رضایت نامه برای تمدید گذرنامه و سفرهای اربعین، و همچنین موضوع حساس ممنوع الخروجی توسط همسر و چشم انداز لایحه اصلاح قانون گذرنامه، همه و همه مورد تحلیل قرار گرفتند. همانطور که مشاهده شد، آگاهی و برنامه ریزی قبلی، کلید اصلی در عبور از این چالش ها و تحقق آرزوی سفر است.

برای هر زن متاهلی که در اندیشه سفر به خارج از کشور است، توصیه می شود که ابتدا اطلاعات دقیق و به روز را از منابع معتبر کسب کند. سپس، با توجه به شرایط فردی و خانوادگی خود، بهترین گزینه را برای اخذ اجازه خروج همسر انتخاب کند. در بسیاری از موارد، وکالت بلاعزل خروج از کشور یا گنجاندن حق خروج در شروط ضمن عقد نکاح، می تواند آرامش خاطر دائمی و استقلال در سفر را برای زنان به ارمغان آورد و از بروز اختلافات و مشکلات حقوقی احتمالی در آینده جلوگیری نماید. هیچ گاه نباید از اهمیت مشاوره حقوقی تخصصی در موارد پیچیده غافل شد، چرا که یک تصمیم آگاهانه، می تواند مسیر زندگی و سفرهای شما را برای همیشه تغییر دهد.