از ارث مرد چقدر به زن میرسد؟ راهنمای جامع سهم الارث زوجه (با قوانین جدید، مثال های عملی و نکات حقوقی)

پس از فوت همسر، یکی از پرسش های کلیدی و مهم برای بازماندگان، به ویژه همسر متوفی، این است که از ارث مرد چقدر به زن می رسد؟ سهم زن از ارث شوهر، بسته به وجود یا عدم وجود فرزندان، می تواند یک چهارم یا یک هشتم کل دارایی های همسر باشد. این موضوع، که همواره در قوانین ارث ایران با جزئیات خاصی مطرح شده، ابهامات و سوالات زیادی را برای خانواده ها ایجاد می کند.

فوت یکی از عزیزان، تجربه بسیار دردناکی است. در کنار اندوه فراوان، مسائل حقوقی و مالی مربوط به دارایی های به جامانده از متوفی (ماترک) نیز چالش های خاص خود را دارند. تقسیم ارث، از جمله موضوعاتی است که می تواند پیچیدگی های بسیاری داشته باشد و آگاهی از جزئیات قانونی آن، برای تمامی افراد درگیر، اهمیت بالایی دارد. این موضوع، به ویژه برای زنانی که همسر خود را از دست داده اند، از جنبه های عاطفی و مالی بسیار حساسی برخوردار است.

کلیات ارث زن از شوهر: شرایط و مبانی قانونی

پیش از ورود به جزئیات سهم زن از ارث شوهر، لازم است تا با کلیات و مبانی قانونی ارث آشنا شویم. قانون مدنی ایران، احکام ارث را به طور دقیق و بر اساس فقه اسلامی تدوین کرده است. ارث، در واقع انتقال دارایی ها و تعهدات مالی متوفی به ورثه قانونی او پس از فوت است. این فرآیند، قواعد و شرایط خاص خود را دارد که برای هر یک از وراث، از جمله همسر، تعیین کننده سهم آن ها خواهد بود.

مفهوم ارث و وراثت در قوانین ایران

ارث، در معنای حقوقی، به اموال و حقوقی گفته می شود که پس از فوت یک شخص، به بازماندگان او منتقل می شود. این بازماندگان، که ورثه نامیده می شوند، بر اساس رابطه نسبی (خویشاوندی خونی) یا سببی (از طریق ازدواج) با متوفی، طبقه بندی و سهم الارث هر یک تعیین می گردد. در این میان، رابطه زوجیت یک رابطه سببی است که جایگاه ویژه ای در قانون ارث دارد و همسر متوفی، همواره در کنار سایر وراث، از ماترک ارث می برد.

الزامات اساسی برای ارث بردن زوجه

برای اینکه زن بتواند از دارایی های همسر متوفی خود ارث ببرد، باید شرایط خاصی احراز شود. این شرایط، سنگ بنای توارث بین زوجین محسوب می شوند و عدم وجود هر یک از آن ها می تواند مانع از ارث بری شود.

عقد دائم: شرط بنیادین توارث

یکی از مهم ترین و اساسی ترین شرایط برای ارث بردن زن از شوهر، این است که رابطه زوجیت آن ها از نوع عقد دائم باشد. ماده 940 قانون مدنی به صراحت بیان می کند: «زوجین که زوجیت آنها دائمی باشد و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می برند.» این بدان معناست که در عقد موقت (صیغه)، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و حتی اگر در هنگام عقد، شرط توارث نیز شده باشد، این شرط به دلیل تعارض با قواعد آمره ارث، باطل و بی اثر است. البته، اگر فردی تمایل داشته باشد که پس از فوت، مالی به همسر موقتش برسد، می تواند از طریق وصیت نامه اقدام کند.

زنده بودن زوجه در زمان فوت همسر

شرط دیگری که برای ارث بردن زن ضروری است، زنده بودن او در لحظه فوت شوهر است. اگر زن قبل از همسرش فوت کند، طبیعتاً سهمی از ارث او نخواهد داشت. این اصل، برای تمامی ورثه صادق است و تنها به همسر محدود نمی شود.

موانع ارث: آشنایی با استثنائات قانونی

قانون مدنی، علاوه بر شرایط ارث بری، موانعی را نیز برای آن پیش بینی کرده است. در صورت وجود هر یک از این موانع، حتی با وجود سایر شرایط، فرد از ارث محروم می شود. مهم ترین این موانع عبارتند از:

• قتل عمدی مورث: اگر زوجه عمداً همسر خود را به قتل برساند، از ارث او محروم خواهد شد (ماده 880 قانون مدنی).
• کفر: اگر یکی از زوجین مسلمان و دیگری کافر باشد، کافر از مسلمان ارث نمی برد.
• لعان: در مواردی که بین زن و شوهر لعان واقع شود، آن ها از یکدیگر ارث نمی برند (ماده 882 قانون مدنی).
• ازدواج در حال مرض و فوت قبل از دخول: اگر مردی در حال بیماری که منجر به فوت او می شود، با زنی عقد کند و قبل از دخول (برقراری رابطه زناشویی) بر اثر همان بیماری فوت کند، زن از او ارث نمی برد (ماده 945 قانون مدنی).

نخستین گام ها پس از فوت: اهمیت گواهی انحصار وراثت

پس از فوت یک شخص، اولین و مهم ترین اقدام قانونی برای تعیین تکلیف اموال او، دریافت گواهی انحصار وراثت است. این گواهی، سندی رسمی است که توسط مراجع قضایی صادر می شود و در آن، تمامی وراث قانونی متوفی و سهم الارث هر یک مشخص می گردد. بدون این گواهی، امکان نقل و انتقال رسمی دارایی ها و تقسیم آن ها بین وراث وجود نخواهد داشت. این فرآیند، نقطه آغازین تعیین سهم هر وارث، از جمله سهم زن از ارث شوهر است.

سهم الارث زن از شوهر در سناریوهای مختلف: از یک هشتم تا یک چهارم

میزان سهم زن از ارث شوهر، بر اساس وجود یا عدم وجود فرزند برای مرد متوفی، متفاوت است. این تفاوت، یکی از مهم ترین نکات در محاسبه سهم الارث زوجه محسوب می شود که در ماده 913 قانون مدنی به تفصیل به آن اشاره شده است. این فرزندان می توانند از همین همسر یا از ازدواج های قبلی مرد باشند.

سهم زن با وجود فرزند (یا نوادگان) از متوفی

اگر مرد متوفی، دارای فرزند یا نوادگان (اولاد اولاد) باشد، سهم زن از ارث او، یک هشتم (1/8) از تمامی دارایی های او خواهد بود. این فرزندان، ممکن است از ازدواج فعلی با همین زن باشند، یا از همسران سابق او. مهم، وجود نسل مستقیم یا غیرمستقیم متوفی است که سهم زن را به یک هشتم تقلیل می دهد.

مطابق ماده 913 قانون مدنی، اگر متوفی دارای اولاد یا اولاد اولاد باشد، سهم زن از ارث شوهر، یک هشتم (1/8) از کل ماترک است.

مفهوم فرزند در اینجا شامل فرزندان بلاواسطه (پسر یا دختر) و همچنین نوه ها (فرزندان فرزندان) می شود. یعنی اگر متوفی فرزندی داشته باشد، حتی اگر آن فرزند نیز فوت کرده باشد اما خود دارای فرزندانی (نوه های متوفی) باشد، باز هم سهم زن یک هشتم خواهد بود.

مثال عملی: محاسبه سهم یک هشتم

فرض کنید مردی فوت کرده و دارای یک همسر و دو فرزند است. کل دارایی های (ماترک) او پس از کسر بدهی ها و واجبات، 800 میلیون تومان ارزش دارد. در این صورت، سهم زن از ارث شوهر به این شکل محاسبه می شود:

1. ارزش کل ماترک: 800,000,000 تومان
2. سهم زن (یک هشتم): 800,000,000 / 8 = 100,000,000 تومان

بنابراین، 100 میلیون تومان به همسر متوفی تعلق می گیرد و مابقی بین سایر وراث تقسیم خواهد شد.

سهم زن در صورت عدم وجود فرزند (یا نوادگان) از متوفی

در صورتی که مرد متوفی، هیچ فرزند یا نواده ای نداشته باشد، سهم زن از ارث او، به یک چهارم (1/4) از تمامی دارایی ها افزایش می یابد. این وضعیت نشان دهنده آن است که در غیاب نسل مستقیم متوفی، سهم همسر به عنوان یکی از وراث اصلی، بیشتر می شود.

مثال عملی: محاسبه سهم یک چهارم

تصور کنید مردی بدون فرزند و نواده فوت کرده و تنها یک همسر و چند خواهر و برادر دارد. کل دارایی های او پس از کسر دیون، 800 میلیون تومان است. در این حالت، سهم زن از ارث شوهر این گونه خواهد بود:

1. ارزش کل ماترک: 800,000,000 تومان
2. سهم زن (یک چهارم): 800,000,000 / 4 = 200,000,000 تومان

بدین ترتیب، 200 میلیون تومان به همسر متوفی تعلق می گیرد و باقی مانده بین سایر وراث تقسیم می شود.

تعدد زوجات و تاثیر آن بر سهم الارث

در جامعه ای که تعدد زوجات (چند همسری) به لحاظ قانونی و شرعی مجاز است، این پرسش مطرح می شود که در صورت فوت مردی که بیش از یک همسر دائم دارد، سهم ارث زنان چگونه خواهد بود؟ ماده 942 قانون مدنی به این موضوع پاسخ می دهد.

بر اساس این ماده، در صورت تعدد زوجات، سهمی که اصالتاً به زن (یا زنان) تعلق می گیرد (چه یک هشتم در صورت وجود فرزند و چه یک چهارم در صورت عدم وجود فرزند)، به صورت مساوی بین تمامی همسران دائم متوفی تقسیم می شود. یعنی اگر مرد دو همسر دائم داشته باشد، آن سهم قانونی بین آن دو زن نصف خواهد شد، و اگر سه همسر داشته باشد، به سه قسمت تقسیم می گردد و الی آخر.

مثال کاربردی برای تعدد زوجات

فرض کنید مردی فوت کرده و دارای دو همسر دائم و فرزندانی از یکی از همسران است. کل ماترک او 800 میلیون تومان است. در این حالت:

1. سهم کلی زنان (به دلیل وجود فرزند): یک هشتم از 800 میلیون تومان = 100 میلیون تومان
2. تقسیم بین دو همسر: 100,000,000 / 2 = 50,000,000 تومان برای هر یک از همسران

این قاعده برای زمانی که مرد فرزندی ندارد و سهم کلی زنان یک چهارم است نیز به همین ترتیب اعمال می شود و آن یک چهارم بین تمامی همسران دائم تقسیم می گردد.

اموالی که زن از آن ها ارث می برد: تحولات قانون مدنی سال ۱۳۸۷

یکی از مهم ترین تحولات در قانون ارث ایران، مربوط به سهم زن از اموال غیرمنقول شوهر است که با اصلاحیه سال 1387 در مواد 946 و 948 قانون مدنی صورت گرفت. این تغییر، تأثیر بسزایی بر حقوق زنان در جامعه داشته است.

نگاهی به انواع دارایی ها در بحث ارث

دارایی های متوفی به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: اموال منقول و اموال غیرمنقول.

• اموال منقول: شامل هر چیزی که بتوان آن را جابجا کرد، مانند پول نقد، حساب بانکی، سهام، خودرو، لوازم منزل، طلا و جواهرات.
• اموال غیرمنقول: شامل چیزهایی که قابل جابجایی نیستند، مانند زمین (عرصه)، ساختمان (اعیان)، درختان و سایر مستحدثات ثابت.

پیش از اصلاحیه سال 1387، زن تنها از اموال منقول و از قیمت اعیان (ساختمان و درختان) ارث می برد و از خود زمین (عرصه) هیچ سهمی نداشت. این موضوع، بارها مورد اعتراض و نقد قرار گرفته بود، زیرا بخش عمده ای از دارایی مردان، به ویژه در مناطق روستایی یا شهرهای در حال توسعه، شامل زمین بود.

قانون جدید سهم زن از اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان)

با اصلاحیه سال 1387 در مواد 946 و 948 قانون مدنی، حق ارث زن از اموال شوهر به طور قابل توجهی گسترش یافت. در حال حاضر، زن علاوه بر سهم خود از عین اموال منقول (مانند پول و خودرو)، از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان نیز ارث می برد.

ماده 946 اصلاحی قانون مدنی بیان می دارد: «زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزند دار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد. در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.»

این یعنی اگر خانه ای، زمینی یا مغازه ای جزو ماترک باشد، باید قیمت گذاری شده و سهم قانونی زن (یک هشتم یا یک چهارم) از آن قیمت به او پرداخت شود. این تحول قانونی بسیار مهم بود، زیرا امکان بهره مندی زن از بخش اصلی ثروت متوفی را فراهم آورد.

نکته کلیدی: حق استیفاء از عین مال غیرمنقول

گاهی ممکن است سایر وراث از پرداخت سهم الارث زن از قیمت اموال غیرمنقول خودداری کنند یا نتوانند این مبلغ را تأمین کنند. در چنین شرایطی، ماده 948 قانون مدنی یک راهکار حمایتی برای زن در نظر گرفته است: «هرگاه ورثه از اداء قیمت امتناع کنند، زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفاء نماید.»

این بدان معناست که اگر ورثه از پرداخت سهم نقدی زن از قیمت زمین یا ساختمان سرباز زنند، زن می تواند با مراجعه به دادگاه، خواستار فروش آن مال غیرمنقول شود تا سهم خود را از حاصل فروش برداشت کند، یا حتی در صورت عدم امکان فروش، با حکم دادگاه به نسبت سهم خود، عین مال غیرمنقول را تملک نماید. این ماده، ضمانت اجرایی قوی برای حقوق مالی زن در زمینه ارث محسوب می شود.

سهم زوجه از دیه همسر متوفی

یکی دیگر از مواردی که ممکن است پس از فوت مرد مطرح شود، دریافت دیه اوست، به ویژه اگر فوت ناشی از حادثه یا جرمی باشد که دیه به آن تعلق می گیرد. دیه، اگرچه در ابتدا به اولیای دم پرداخت می شود، اما پس از پرداخت، در زمره ماترک متوفی قرار گرفته و مشمول قواعد ارث می شود.

بنابراین، سهم زن از دیه شوهر متوفی، مانند سایر اموال، محاسبه و به او پرداخت می گردد. یعنی اگر دیه به عنوان بخشی از ماترک در نظر گرفته شود، زن نیز به همان نسبت یک هشتم یا یک چهارم (بر اساس وجود یا عدم وجود فرزند) از آن ارث می برد.

ارث زن در موارد خاص: طلاق و موانع دیگر

روابط زناشویی همیشه دائمی نیستند و گاهی با طلاق به پایان می رسند. همچنین، شرایط خاصی می تواند بر حق ارث بری زن تأثیر بگذارد. قانون مدنی، برای این موارد نیز احکام دقیقی پیش بینی کرده است.

ارث زن پس از طلاق: جزئیات قانونی

به طور کلی، پس از طلاق، رابطه زوجیت پایان می یابد و زن و شوهر دیگر از یکدیگر ارث نمی برند. با این حال، استثنائاتی وجود دارد که در مواد 943، 944 و 945 قانون مدنی به آن ها اشاره شده است:

• طلاق رجعی و فوت مرد در ایام عده (ماده 943 ق.م.): اگر مرد، همسر خود را به صورت طلاق رجعی (نوعی طلاق که در آن مرد می تواند در ایام عده به زن رجوع کند) مطلقه کرده باشد و در طول مدت عده، یکی از آن ها فوت کند، دیگری از او ارث می برد. در این شرایط، رابطه زوجیت هنوز به طور کامل منقطع نشده است.
• طلاق بائن یا فوت پس از انقضای عده: اگر طلاق از نوع بائن (طلاقی که در آن مرد حق رجوع ندارد) باشد، یا فوت پس از پایان مدت عده (در هر نوع طلاق) اتفاق بیفتد، زن از شوهر سابق خود ارث نمی برد.
• طلاق در حال مرض و فوت مرد طی یک سال (ماده 944 ق.م.): اگر شوهر در حال بیماری که به فوت او منجر می شود، زن خود را طلاق دهد و در طول یک سال از تاریخ طلاق، بر اثر همان بیماری فوت کند، زن از او ارث می برد؛ حتی اگر طلاق بائن باشد. شرط این حکم آن است که زن در طول این یک سال با شخص دیگری ازدواج نکرده باشد.
• ازدواج در حال مرض و فوت قبل از دخول (ماده 945 ق.م.): این مورد نیز یک مانع ارث بری است. اگر مردی در حال بیماری که به فوت او منجر می شود، با زنی عقد کند و قبل از دخول (برقراری رابطه زناشویی) بر اثر همان بیماری فوت کند، زن از او ارث نمی برد. اما اگر پس از دخول یا پس از بهبودی از بیماری فوت کند، زن از او ارث خواهد برد.

مروری بر موانع کلی ارث

همان طور که قبلاً نیز اشاره شد، علاوه بر شرایط خاص طلاق، موانع کلی دیگری نیز وجود دارند که می توانند مانع ارث بری زوجه شوند. یادآوری این موارد، برای درک کامل حقوق ارثی زن ضروری است:

• قتل مورث: قتل عمدی شوهر توسط زن، او را از ارث محروم می کند.
• کفر: اگر زن کافر و شوهر مسلمان باشد، زن از شوهر ارث نمی برد.
• لعان: در صورت وقوع لعان بین زوجین، آن ها از یکدیگر ارث نخواهند برد.

راهنمای گام به گام محاسبه سهم ارث زن از شوهر

محاسبه سهم ارث، فرآیندی مرحله ای است که نیاز به دقت و توجه به جزئیات دارد. برای اینکه بتوانیم سهم زن از ارث شوهر را به درستی محاسبه کنیم، لازم است مراحل زیر را به ترتیب دنبال کنیم:

گام اول: شناسایی و ارزش گذاری کامل ماترک

در ابتدا، باید تمامی دارایی ها، اموال، حقوق مالی و حتی بدهی های متوفی شناسایی و لیست شوند. این مرحله شامل:

• صورت برداری از کلیه اموال: شامل اموال منقول (پول نقد، حساب بانکی، سهام، خودرو، طلا، لوازم منزل) و اموال غیرمنقول (زمین، خانه، مغازه، باغ).
• ارزش گذاری اموال: ارزش تمامی اموال باید توسط کارشناس رسمی دادگستری (در صورت نیاز و اختلاف) یا بر اساس قیمت روز بازار تعیین شود. این کار برای اموال غیرمنقول که سهم زن از قیمت آن هاست، حیاتی است.

گام دوم: کسر بدهی ها، واجبات و هزینه های ضروری

پیش از تقسیم ارث بین وراث، لازم است که برخی از هزینه ها و دیون از ماترک متوفی کسر شوند. این موارد شامل:

• هزینه های کفن و دفن: در حد عرف و عادات منطقه.
• دیون متوفی: تمامی بدهی هایی که متوفی به اشخاص یا نهادها داشته است، مانند وام ها، قروض، مهریه همسر (که دین ممتاز محسوب می شود).
• واجبات مالی و عبادی: مانند خمس، زکات، و حج واجب که بر عهده متوفی بوده است.
• وصیت متوفی: اگر متوفی وصیت نامه ای داشته باشد، تا یک سوم اموال او (ثلث) طبق وصیت عمل می شود.
• مالیات بر ارث: پس از کسر تمامی موارد فوق، ماترک باقی مانده مشمول مالیات بر ارث می شود که وراث باید آن را پرداخت کنند. برای این منظور، نیاز به تکمیل فرم 19 مالیات بر ارث است.

گام سوم: تعیین سهم (فرض) زوجه بر اساس شرایط

در این مرحله، باید مشخص شود که سهم زن، یک هشتم است یا یک چهارم. این تصمیم گیری بر اساس وجود یا عدم وجود فرزند (یا اولاد اولاد) برای متوفی صورت می گیرد:

• اگر متوفی دارای فرزند (یا نوادگان) باشد، سهم زن یک هشتم (1/8) از ماترک باقی مانده است.
• اگر متوفی هیچ فرزند (یا نواده ای) نداشته باشد، سهم زن یک چهارم (1/4) از ماترک باقی مانده است.

در صورت تعدد زوجات نیز، سهم کلی (یک هشتم یا یک چهارم) بین تمامی همسران دائم به تساوی تقسیم می شود.

گام چهارم: محاسبه نهایی سهم زوجه

پس از طی مراحل فوق، با استفاده از عدد نهایی ماترک (پس از کسر دیون و هزینه ها)، سهم زن محاسبه می شود. به عنوان مثال، اگر ماترک باقی مانده 800 میلیون تومان باشد و متوفی فرزند داشته باشد، سهم زن 100 میلیون تومان خواهد بود (800 میلیون / 8). اگر متوفی فرزند نداشته باشد، سهم زن 200 میلیون تومان می شود (800 میلیون / 4).

مثال جامع و تفصیلی

مردی فوت کرده و دارای:

• یک همسر و سه فرزند.
• ماترک شامل:
  • یک باب منزل مسکونی با ارزش 2 میلیارد تومان.
  • یک خودرو با ارزش 500 میلیون تومان.
  • موجودی حساب بانکی 300 میلیون تومان.
• بدهی ها:
  • مهریه همسر: 400 میلیون تومان.
  • وام بانکی: 100 میلیون تومان.
  • هزینه های کفن و دفن: 20 میلیون تومان.

مراحل محاسبه:

1. جمع کل دارایی ها: 2,000,000,000 + 500,000,000 + 300,000,000 = 2,800,000,000 تومان
2. جمع کل بدهی ها و هزینه ها: 400,000,000 (مهریه) + 100,000,000 (وام) + 20,000,000 (کفن و دفن) = 520,000,000 تومان
3. ماترک خالص (پس از کسر دیون): 2,800,000,000 – 520,000,000 = 2,280,000,000 تومان
4. تعیین سهم زن: مرد دارای فرزند است، پس سهم زن یک هشتم است.
5. محاسبه سهم زن: 2,280,000,000 / 8 = 285,000,000 تومان

بنابراین، سهم زن از ارث شوهر در این مثال، 285 میلیون تومان خواهد بود. باقی مانده ماترک، یعنی 1,995,000,000 تومان، بین سه فرزند (دو پسر و یک دختر) تقسیم می شود، به گونه ای که سهم هر پسر دو برابر سهم دختر است.

سوالات متداول پیرامون سهم الارث زوجه

در ادامه، به برخی از سوالات رایج و پرتکرار در خصوص سهم زن از ارث شوهر، به همراه پاسخ های مختصر و کاربردی پرداخته می شود تا ابهامات احتمالی برطرف گردد.

اگر زن قبل از تقسیم ارث فوت کند، سهم او به چه کسی می رسد؟

در صورتی که زن پس از فوت شوهر و قبل از تقسیم ارث، خود نیز فوت کند، سهم الارثی که به او تعلق می گرفته، به ورثه خودش (مانند فرزندان، پدر، مادر یا همسر بعدی اش) منتقل می شود و بر اساس طبقات و درجات ارث زن متوفی، تقسیم خواهد شد.

آیا مهریه زن بر سهم الارث او تأثیر می گذارد؟

خیر، مهریه زن به عنوان یک دین ممتاز بر ذمه مرد، پیش از تقسیم ارث باید از کل ماترک متوفی کسر و به زن پرداخت شود. پس از پرداخت مهریه، سهم الارث زن از باقی مانده دارایی ها طبق قوانین ارث (یک هشتم یا یک چهارم) محاسبه و به او تعلق می گیرد. مهریه و ارث دو مقوله جداگانه هستند.

آیا حقوق بازنشستگی متوفی به عنوان ماترک محاسبه می شود؟

حقوق بازنشستگی متوفی، عموماً جزو ماترک و دارایی های قابل تقسیم در ارث محسوب نمی شود. این حقوق، بر اساس قوانین و مقررات سازمان بازنشستگی مربوطه (تأمین اجتماعی، کشوری و غیره)، به مستمری بگیران واجد شرایط (مانند همسر، فرزندان و گاهی والدین) پرداخت می گردد و قواعد خاص خود را دارد که با قواعد عمومی ارث متفاوت است.

تفاوت سهم الارث زن و مرد: نگاهی به دلایل قانونی

یکی از مباحث پر چالش در قانون ارث، تفاوت سهم الارث زن و مرد است. این تفاوت، ریشه در فقه اسلامی و ماده 907 قانون مدنی دارد که بیان می دارد سهم پسر دو برابر سهم دختر است. همچنین سهم مرد از همسر متوفایش دو برابر سهم زن از همسر متوفایش است. این نابرابری، بر پایه فلسفه ای است که بار مسئولیت های مالی و معیشتی خانواده را بر دوش مرد قرار می دهد و سهم او را بیشتر در نظر می گیرد تا بتواند عهده دار این مسئولیت ها باشد. البته این رویکرد در سال های اخیر مورد بحث و انتقادهای زیادی قرار گرفته است.

آیا زن از جهیزیه خود ارث می برد؟

خیر، جهیزیه متعلق به زن است و در طول زندگی مشترک و پس از فوت شوهر، مالکیت آن با زن باقی می ماند. جهیزیه جزو ماترک شوهر محسوب نمی شود که زن بخواهد از آن ارث ببرد؛ بلکه جزو اموال خود زن است و در صورت فوت زن، جهیزیه به ورثه خودش منتقل می گردد.

در چه شرایطی زن از هیچ اموالی ارث نمی برد؟

زن در موارد زیر از هیچ اموالی ارث نمی برد:

• در صورتی که رابطه زوجیت دائم نباشد (مانند عقد موقت).
• اگر یکی از موانع ارث (مانند قتل عمدی شوهر، کفر، لعان یا ازدواج در حال مرض و فوت قبل از دخول) وجود داشته باشد.
• در صورتی که طلاق بائن باشد و فوت مرد پس از انقضای عده رخ دهد.

نتیجه گیری

موضوع سهم زن از ارث شوهر، هم از نظر حقوقی و هم از نظر عاطفی، از پیچیدگی های خاص خود برخوردار است. قوانین ارث در ایران، با در نظر گرفتن سناریوهای مختلف، از جمله وجود یا عدم وجود فرزند، تعدد زوجات و انواع اموال، احکام متفاوتی را برای میزان ارث زن از شوهر در نظر گرفته است.

آگاهی از این قوانین، به ویژه اصلاحیه سال 1387 که حق ارث زن از قیمت عرصه و اعیان اموال غیرمنقول را به رسمیت شناخت و ماده 948 قانون مدنی که حق استیفاء از عین مال را به او می دهد، برای تمامی افراد جامعه ضروری است. این اطلاعات به زنان کمک می کند تا از حقوق خود آگاه شوند و به خانواده ها این امکان را می دهد که تقسیم عادلانه تر و شفاف تری از ماترک داشته باشند.

با این حال، پیچیدگی های حقوقی در پرونده های ارث، به ویژه در مواردی که دارایی ها متنوع هستند یا وراث دچار اختلاف نظر می شوند، می تواند بسیار چالش برانگیز باشد. لذا، در تمامی مراحل، از صورت برداری اموال تا دریافت گواهی انحصار وراثت و محاسبه نهایی سهم الارث، توصیه می شود که با یک وکیل متخصص یا مشاور حقوقی مجرب مشورت شود. یک متخصص حقوقی می تواند با ارائه راهنمایی های دقیق و کاربردی، مسیر قانونی را هموار کرده و از بروز مشکلات و اختلافات احتمالی جلوگیری کند و به شما اطمینان دهد که حقوق تمامی وراث، از جمله سهم زن از ارث شوهر، به درستی و بر اساس قانون رعایت می شود.