پاشنه آشیلی به‌نام «خودروهای پرمصرف و فرسوده»
موضوع بنزین و ناترازی آن که این روزها از مسئولان تا کارشناسان درباره نحوه مواجهه با معضل آن صحبت می‌کنند، به یکی از چالش‌های اساسی کشور تبدیل شده است.
به گزارش ام ویک، شهروند در گفتگو با کارشناسان راه‌های کاهش ناترازی بنزین را بررسی کرده که در ادامه می‌خوانید:
موضوع بنزین و ناترازی آن که این روزها از مسئولان تا کارشناسان درباره نحوه مواجهه با معضل آن صحبت می‌کنند، به یکی از چالش‌های اساسی کشور تبدیل شده است؛ چرا که از یک سو، با افزایش سالانه یک تا ١,٥میلیون خودروی عمدتاً پرمصرف به چرخه حمل‌و نقل کشور و رشد سالانه بیش از ٨درصدی در مصرف مواجه هستیم و از سوی دیگر با عدم‌افزایش ظرفیت تولید، ناترازی تولید و مصرف سال‌به‌سال در حال افزایش است.طبق برنامه ارائه‌شده وزیر نفت به مجلس شورای اسلامی، متوسط تولید روزانه بنزین در تیرماه امسال ١١٤میلیون لیتر و متوسط مصرف روزانه بنزین ١٢٠میلیون لیتر بوده است.
ناترازی بنزین اگرچه طبق این آمار در تیرماه به ٦میلیون لیتر در روز رسیده اما با افزایش مصرف در پیک‌های سالانه ازجمله سفرهای نوروزی و سفرهای تابستانی به بیش از ٢٠میلیون لیتر در روز هم می‌رسد؛ فاصله‌ای که برای جبران آن هم از ظرفیت تولید واحدهای پتروشیمی در سال‌های اخیر استفاده شده و هم به‌واردات بنزین روی آورده‌ایم.
با قیمت بنزین چه کنیم؟
منطقاً قیمت هر کالا می‌تواند در نحوه استفاده از آن و دقت در مدیریت مصرف آن مؤثر باشد و در شرایطی که کشور با تورم دورقمی مواجه است، به‌طور سالانه افزایش قیمت تمامی کالاها، انتظاری منطقی است. حال اگر جلوی افزایش قیمت کالایی گرفته شود اما تورم مهار نشود، فنر قیمتی آن کالا فشرده‌تر می‌شود و دولت‌ها برای کاهش فشردگی این فنر، دست به افزایش ناگهانی و جهش‌وار آن، هر چندسال یک‌بار، می‌زنند.
راهکار اصلی هر دولتی مهار تورم است، اما در شرایط فعلی، بازگشت قیمت‌گذاری سالانه بنزین مشابه آنچه در دهه‌های گذشته مرسوم بود، به‌طوری که در قوانین بودجه سنواتی نرخ بنزین و سایر فراورده‌های نفتی براساس نرخ تورم برای سال آینده مشخص شود، راهکاری درست است؛ ازاین‌رو دیگر شاهد فشردگی فنر قیمتی آن که به تصمیم‌گیری‌های عجیبی چون آبان ٩٨بینجامد، نخواهیم بود.
مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس حوزه انرژی، درباره راهکارهای عبور از شرایط نابسامان سوخت در کشور بر این باور است که هم‌اکنون مصرف بنزین از تولید پالایشگاه‌ها بیشتر است و شکی در آن نیست، زیرا متأسفانه در چند سال گذشته بعد از ستاره خلیج‌فارس عملاً پالایشگاه بزرگ دیگری در کشور ساخته نشد و برنامه‌ای برای افزایش تولید و بهبود ظرفیت پالایشگاه‌ها انجام نشده است؛ بنابراین دچار مشکل شدیم.او معتقد است که مشکل ناترازی بنزین راه‌حل لحظه‌ای ندارد و دولت برای جبران کسری بنزین در کوتاه‌مدت هیچ راهی غیراز واردات ندارد.او با تأکید بر اینکه با افزایش قیمت بنزین می‌توانیم ناترازی را حل کنیم حرف بیهوده و اشتباهی است ادامه می‌دهد: «با حجم بالای تورم، اگر بخواهیم یک اشتباه محاسباتی دیگر مثل افزایش قیمت بنزین هم داشته باشیم، مشکلات چند برابر می‌شود و بهمن و دومینویی که ایجاد می‌کند مسلما غیرقابل تصور خواهد بود. بنابر این افزایش قیمت باید تدریجی انجام شود.»
احسان حسینی، پژوهشگر و کارشناس حوزه انرژی، نیز بر این صحبت‌ها صحه می‌گذارد و به شهروند می‌گوید: «ناترازی بنزین هم‌اکنون در کشور ما وضعیت جالبی ندارد و سه میلیارد دلار هر سال به واردات بنزین اضافه می‌شود و اگر این شرایط به همین منوال ادامه پیدا کند تا ١٠ سال آینده کل درآمد نفتی را باید به واردات بنزین اختصاص دهیم.»
او در ادامه می‌گوید: «اما این شرایط قابل تداوم نیست. با توجه به شرایطی که بودجه دولت هم با کسری مواجه است و همین کسری بودجه تورم ایجاد می‌کند، اگر دولت به‌صورت فعالانه مشکلی برای رفع ناترازی بنزین انجام ندهد، طبیعتا مجبور می‌شود نسخه‌ای مشابه آبان ٩٨ را به‌کار ببندد و شوک‌درمانی کند. این در حالی است که تجربه نشان داده شوک‌درمانی نمی‌تواند به‌صورت پایدار مصرف بنزین را کنترل کند و در نهایت مصرف بنزین دوباره به میزان گذشته بر می‌گردد.»
حسینی نیز مانند بهروزی‌فرد تأکید می‌کند که دولت گریزی از افزایش قیمت بنزین ندارد، چرا که اگر اصلاح قیمتی صورت نگیرد، انگیزه‌ای برای رفتار مصرفی ایجاد نمی‌شود.اما موضوع این است که اصلاح قیمتی که بتواند با اصلاح رفتار مصرف همراه باشد نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و گزینه‌های جایگزین دارد. اگر به مردم می‌گوییم بنزین کمتری مصرف کنند باید گزینه‌های دیگری مانند افزایش حمل‌ونقل عمومی را در اختیار آنها قرار دهیم یا استفاده از خودروهای دوگانه سوز افزایش پیدا کند.
راهکارهای غیرقیمتی، کلید حل معضل بنزین است
بدون شک راهکارهای فعلی رفع معضل ناترازی بنزین، راهکارهای غیرقیمتی است که می‌توان این راهکارها را به سه دسته کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تقسیم‌بندی کرد.
در راهکارهای کوتاه‌مدت که در سال‌جاری می‌توان از آن نتیجه گرفت و در شش‌ماهه دوم سال، ناترازی فعلی بنزین را مدیریت کرد، بحث استفاده از ظرفیت CNG برای متنوع‌سازی سبد بخش حمل‌ونقل و انتقال بخشی از تقاضای بنزین به سبد CNG در اولویت است.
هم‌اکنون بین ٢١تا ٢٣میلیون مترمکعب CNG در روز در کشور به‌مصرف می‌رسد و به همین اندازه ظرفیت افزایش سهم CNG در سبد حمل‌ونقل سبک کشور، با زیرساخت‌های فعلی وجود دارد. بنابراین برای رفع ناترازی ٢٠میلیون لیتری بنزین، تنها راهکار توسعه CNG می‌تواند در کوتاه‌مدت با سیاستگذاری درست و بدون هزینه‌سازی برای دولت، پاسخگو باشد.
حسینی با تأکید بر اینکه اصلاحات قیمتی باید تدریجی و با یک چشم‌انداز مشخص انجام شود ادامه می‌دهد: با وجود جایگاه‌های مناسب عرضه CNG در کشور که نیمی از ظرفیت آنها خالی و قابل استفاده است، توسعه ناوگان خودروهای گازسوز باید مدنظر قرار گیرد که در این زمینه مصوبه سال ٩٨ شورای‌عالی اقتصاد، همچنان کارایی دارد.
این در حالی است که محسن جوهری، رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی صنعت CNG، بر این باور است که باید به بحث ناترازی بنزین و رفع آن از طریق استفاده از ظرفیت CNG، توجه ویژه داشت. به‌گفته او، استفاده از سوخت CNG در دهه ۸۰ شمسی توانست مانع از موفقیت تحریم‌های آمریکا علیه امنیت انرژی ایران شود و یکی از سریع‌ترین و مطمئن‌ترین راهکارها برای قطع وابستگی به واردات بنزین است.این موضوع در حالی مطرح می‌شود که استفاده از CNG نسبت به بنزین، آلایندگی کمتری دارد اما وسایل نقلیه برای آنکه با CNG سوخت‌گیری کنند، نیاز به فضای اضافی برای ذخیره سوخت دارند. از سوی دیگر، خودروهایی که با CNG سوخت‌گیری می‌کنند، حدود ٥٠ درصد کمتر از خودروهایی که با بنزین معمولی کار می‌کنند، قابلیت پیمایش دارند. بنا بر این گزارش، پیمایش خودروهای سواری CNG در محدوده ٣٥٠تا ٤٥٠کیلومتر است.
افزایش راه‌های جایگزین
شهرداری تهران در حال افزایش ناوگان تاکسی، اتوبوس و ون برقی است که هم از چین وارد می‌کند و هم به همین میزان در حال تولید در ایران است. این نشان می‌دهد که حمل‌ونقل عمومی در حال افزایش تعداد است.
به اعتقاد حسینی، با این اتفاق ظرفیتی فراهم که قیمت بنزین را هم همزمان با افزایش حمل‌ونقل عمومی می‌توان اصلاح کرد.
او توضیح می‌دهد که منظور از اصلاحات قیمتی، شوک‌درمانی نیست. در واقع باید افزایش قیمت تدریجی انجام شود.
این کارشناس حوزه انرژی موضوع قیمت سوم را نیز مطرح می‌کند و می‌گوید: «می‌توان با ابزارهای قیمتی، مانند قیمت سوم، افزایش قیمت بنزین و رفع ناترازی آن را آغاز کرد. تجربه نشان می‌دهد که اگر دولت بخواهد قیمت سوم را ایجاد کند، باید به‌نحوی این مدل را طراحی کند که افزایش قیمت بنزین به دهک بالای جامعه و افرادی که مصرف بنزین بالا دارند برگردد.»
پاشنه آشیلی به‌نام «خودروهای پرمصرف و فرسوده»
روند تولید خودروهای پرمصرف داخلی باید اصلاح شود و دروازه واردات خودروهای کم‌مصرف به کشور باز شود که هر کدام تأثیر پررنگی در اصلاح الگوی مصرف بنزین در کشور دارند. این موضوعی است که برخی از کارشناسان آن را به‌عنوان یکی از راهکارهای کاهش مصرف بنزین عنوان می‌کنند.
کارشناسان بر این باورند که اگر خودروها با استاندارد بین‌المللی در کشور تولید می‌شد، مصرف بنزین به‌جای ١٢٠میلیون لیتر در روز، در حدود ٦٠میلیون لیتر در روز بود و می‌توانستیم ٥٤میلیون لیتر در روز صادرات داشته باشیم.
بحث اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، یک بحث مهم در راهبردهای میان‌مدت برای کاهش مصرف بنزین است که برای برنامه‌ریزی و آغاز اسقاط آن وسایل فرسوده باید از همین امروز کار را آغاز کرد.
طبق آمار ستاد نوسازی سازمان حمل‌ونقل، بیش از ٢١میلیون خودروی سبک در کشور در حال تردد است و بیش از یک میلیون و ٣٠٠هزار خودرو، یعنی ٦,٢درصد از این خودروها فرسوده هستند.همچنین از تعداد ١٢میلیون و ٥٠٠هزار موتورسیکلت در حال تردد در کشور، ١١میلیون و ٢٠٠هزار موتورسیکلت فرسوده هستند که سهم بزرگی در مصرف افسارگسیخته بنزین و آلایندگی هوا دارند.
درواقع خودروهای فرسوده در روز ٤٦میلیون لیتر بنزین و ١٧,٥میلیون لیتر گازوئیل را مصرف می‌کنند و درصورت جایگزینی این خودروها با خودروهای استاندارد حدود ٢٧میلیون لیتر بنزین و ٩میلیون لیتر در روز گازوئیل صرفه‌جویی صورت خواهد گرفت.
با درنظر گرفتن هر لیتر بنزین و گازوئیل برابر با نرخ ٧٠سنت، سالانه ٩میلیارد دلار خسارات ناشی از عدم‌اسقاط خودروهای فرسوده به کشور برآورد می‌شود و آنها سالانه ١٣میلیارد لیتر بنزین را می‌بلعند.
این آمارها در حالی مطرح می‌شود که احسان حسینی، پژوهشگر انرژی، می‌گوید: اسقاط خودروهای فرسوده تا حدود زیادی می‌تواند به کاهش مصرف بنزین کمک کند، اما این موضوع به تنهایی تأثیرگذار نیست. اگر بهترین حالت را درنظر بگیریم، خودروهای فرسوده روزانه یک میلیون لیتر بنزین بیشتر می‌سوزانند و باید در کنار راهکارهای دیگر بتوان به بحث اسقاط خودروها بپردازیم. زیرا درهرحال خودروهای ساخت داخل مصرف بنزین بالا دارند و باید فکری به حال آن کرد.
در واقع ما در بحث بنزین با راهکار یک خطی روبه‌رو نیستیم و باید مجموعه راهکارها کمک کند تا مشکل ناترازی بنزین برطرف شود.
مجموعه راهکارها باید دست به‌دست هم دهند
روح‌الله کهن‌هوش‌نژاد، کارشناس انرژی، با اشاره به اینکه برای رفع این مسئله، می‌توان چند راهکار اساسی را درنظر گرفت، خاطرنشان می‌کند: بهینه‌سازی مصرف بنزین می‌تواند از طریق آموزش و ترویج فرهنگ صحیح مصرف بنزین به کاهش تقاضا کمک کند. همچنین می‌توان با ارائه مشوق‌ها و راهکارهایی برای استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی و دیگر روش‌های کاهش مصرف بنزین، تعادل را در بازار برقرار کرد.
این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه افزایش تولید داخلی امری الزامی است، اضافه می‌کند: سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها و افزایش ظرفیت تولید بنزین می‌تواند یک راهکار بلندمدت برای رفع ناترازی عرضه و تقاضا باشد. همچنین می‌توان با بهینه‌سازی فرایندها و استفاده از فناوری‌های نوین، میزان تولید را افزایش داد.
وی ادامه می‌دهد: گاهی اوقات، ناترازی عرضه و تقاضا ناشی از مشکل توزیع و حمل‌ونقل است. می‌توان با بهبود زیرساخت‌ها، استفاده از فناوری‌های نوین و بهینه‌سازی مسیرها و روش‌های توزیع، این مشکل را تا حدی برطرف کرد.
کهن‌هوش‌نژاد توضیح می‌دهد: استفاده از ابزارهای اقتصادی مانند قیمت‌گذاری پویا می‌تواند به تنظیم بازار بنزین کمک کند. همچنین می‌توان با ارائه تخفیف‌ها و مشوق‌های مناسب، مصرف را در زمان‌های کم‌تقاضا تشویق کرد و در زمان‌های پر تقاضا، کاهش داد.
پایان خبر ام ویک
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "پاشنه آشیلی به‌نام «خودروهای پرمصرف و فرسوده»" هستید؟ با کلیک بر روی عمومی، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "پاشنه آشیلی به‌نام «خودروهای پرمصرف و فرسوده»"، کلیک کنید.