«همسران حاج عباس»؛ اثری قابل توجه در سینمای مستند

مستند «همسران حاج عباس» ساخته محسن عبدالوهاب با حضور حسن بشکوفه تهیه کننده  فیلم، سعید رشتیان پیشکسوت سینمای مستند و جمعی از هنرمندان و علاقه مندان سینمای مستند در سالن فردوس موزه سینما به نمایش درآمد.

به گزارش ام ویک، حسن بشکوفه تهیه کننده «همسران حاج عباس» درباره چگونه شکل گیری این مستند گفت: جای زنده یاد محمدرضا مقدسیان و مرتضی پورصمدی در میان ما خالی است. همچنین محسن عبدالوهاب که به دلیل فوت مادرشان نتوانستند در جمع ما حضور داشته باشند. این کار حاصل زحمات او  و زنده یاد مرتضی پورصمدی به عنوان فیلمبردار پشت دوربین است.

وی ادامه داد: رقیه افشار آن زمان دانشجوی معماری بود و یک تحقیقی درباره ارتباط معماری با شیوه و زندگی خانواده ها داشت همچنین نوع معماری را درارتباط با شیوه زندگی مورد بررسی قرار داده بود. حاج عباس دو همسر داشت و به همین دلیل خانه خود را به صورت قرینه ساخته بود و پس از مرگ او نیز،  خانه بین همسران او به همان صورت باقی مانده بود.

بشکوفه گفت: در فیلم درخت تنومندی دیده می شود که نمادی از سایه حاج عباس بر روی این ساختمان است.  آن زمان سیما فیلم علاقه ای به مشارکت در کار مستند نداشت اما قبول کرد در این کار حاضر باشد. امروز که به تماشای این اثر نشستم فکر می کنم که خیلی زود از کار در مستند کناره گیری کردم و به سراغ آثار نمایشی رفتم.
وی با بیان اینکه سینمای مستند دنیای زیبایی دارد، بیان داشت:  روزهای شیرین فعالیت حرفه ای من در سینما به فعالیت در سینمای مستند باز می گردد. بر خلاف آثار نمایشی، در سینمای مستند تهیه کننده در متن کار حاضر است و من در این فیلم مانند یک دستیار در کنار مرتضی پورصمدی حاضر بودم. این فیلم  با اینکه از جشنواره ایدفا در آمستردام جایزه اصلی گرفت اما در تلویزیون فقط از شبکه مستند پخش شد.

بشکوفه درباره همراهی دو خانم سالخورده نیز گفت: این دو خانم در زندگی خود کسی  را نداشتند و با همراهی همسایه ها به زندگی خود ادامه می دادند اما احساس کمبودی هم نداشتند. رقیه افشار در این کار بسیار نقش سازنده ای داشت. همچنین سپیده عبدالوهاب نیز مانند دختران این خانم ها در کنار آن ها بود. این دو فرد در فیلم نیز زندگی طبیعی خود را داشتند و کاری حسی انجام دادند. هر دو این خانم ها دو سال بعد از ساخت فیلم فوت شدند.

بشکوفه درباره اهمیت این مستند در رسانه های جهانی نیز گفت: رسانه های بسیاری در دنیا به آن پرداختند. ما خودمان فیلم را به جشنواره های جهانی فرستادیم و تلویزیون با ما همکاری نکرد در صورتی که فروشنده های بسیاری پای آن ایستاده بودند.

بشکوفه با بیان اینکه هوشمندی عبدالوهاب و پورصمدی باعث شد تا حضور دوربین در این فیلم احساس نشود، افزود: در سینمای مستند فیلمنامه در حد بسیار جزیی وجود دارد و بخش اصلی ماجرا، بر اساس رفتار بازیگر آماتور شکل می گیرد. مستند سازان توانمند هوش بسیار بالایی دارند وشرایط را به نفع خود تغییر می دهند.

عبدالوهاب سرصحنه قدرت زیادی داشت

در ادامه سعید رشتیان  نیز درباره  «همسران حاج عباس» گفت: این مستند از یک موضوع زنده تشکیل شده  و اولین فیلم ایرانی است که جایزه اول جشنواره ایدفا را دریافت کرده است.

بنابراین این مستند نه تنها در ایران تاثر گذار است بلکه در جهان نیز علاقه مندان بسیاری را به خود مشغول کرده و در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته است. «همسران حاج عباس» درواقع یک مستند بازسازی است.

وی ادامه داد: فیلم سازانی  که این سبک را برای مستند سازی انتخاب می کنند، بسیار به موضوع مشرف هستند و بسیار به سوژه و موقعیت نزدیک می شوند تا آن ها عکس العمل های مورد انتظار را نشان دهند. اوج این کار را در  آثار ابراهیم مختاری می بینیم و عبدالوهاب نیز در برخی از کارهای خود بسیار به این اتمسفر نزدیک شده است.

رشتیان در ادامه افزود: مستند ساز تا جایی که حریم شخصی سوژه ها مخدوش نشود، می تواند به زندگی آن ها بپردازد و ما حق نداریم بیشتر از این در یک فیلم پیش رویم. اما متاسفانه گاهی این اتفاق رخ می دهد. من به عنوان تهیه کننده با محسن عبدالوهاب و محمدرضا مقدسیان کار کردم و خاطرات شیرین بسیاری از این همکاری ها دارم و هنوز کارگردانی به قدرت عبدالوهاب در صحنه ندیده ام.

وی بیان داشت: خیلی علاقه مند بودم عبدالوهاب به این نوع از سینما ادامه می داد اما بنا به شرایط مسیری دیگر را طی کرد.

رشتیان افزود:  به نظرم مسیله اصلی سینمای مستند، معضل پخش و نمایش آن است و از این منظر، فیلم های مستند آسیب بسیاری می بینند.
در ادامه ارد زند نیز درباره «همسران حاج عباس» گفت: این فیلم در سینمای مستند ایران بسیار خاص است. حتی در آن سال ها هم انتظار چنین فیلم مستند بازسازی شده ای وجود نداشت. این اثر و موفقیت آن در بزرگترین جشنواره سینمای مستند حرف های بسیاری همراه خود داشت اما متاسفانه در آن سالها تلویزیون از نشان دادن آن پرهیز کرد در صورتی که فیلم بازتاب بخشی از سنت های قدیمی ما است و این موضوع در جامعه آن روز اصلا بعید نبود.

وی ادامه داد: این خانه متعلق به افراد متمکن است و رابطه مسالمت آمیزی را در یک خانواده نشان می دهد و افراد درگیر آن، زندگی واقعی خود را ارایه دادند. این عوامل باعث شدند تا این اثر یک فیلم استثنایی باشد. درحقیقت این فیلم از آقای بشکوفه به عنوان تهیه کننده حرفه ای بهره برد. او توانست عوامل حرفه ای نظیر زنده یاد پورصمدی را گرد خود بیاورد. 

این مستندساز افزود: « همسران حاج عباس» می تواند یک کلاس درس برای مستند سازان جوان باشد، چراکه ساخت این فیلم به هیچ عنوان کار ساده ای نیست.. باید به این فیلم به نوعی ادای احترام صورت گیرد. 

پروین ثقه الاسلامی مدیر سابق موزه گلستان نیز در ادامه این نشست گفت: امسال برای اولین بار داور جشنواره فیلم های مستند حاضربودم. دنیای چنین فیلم هایی قابل مقایسه با سینمای داستانی نیست و مخاطب می تواند خود را به جای شخصیت ها بگذارد. پس از اینکه امسال به عنوان داور جشنواره مستند حاضر بودم، بسیار خوشحال شدم که بانی ساخت بسیاری از فیلم های مستند در دوره مدیریت خود در موزه کاخ گلستان بودم.

در ادامه فخرالدین سیدی نیز بیان داشت: برای چندمین بار شاهد تماشای این فیلم بودم و معتقدم این اثر نکات زیادی دارد از جمله اینکه از موضوعی بسیار به روز بهره می برد و اثری صرفا آرشیوی نیست.همچنین در این فیلم حضور دوربین احساس نمی شود که این موضوع از هوشمندی مرتصی پورصمدی نشات می گیرد. همچنین در این مستند با وجود انکه خود حاج عباس نیست اما نمادهایی از او وجود دارد.
برنامه «شب های مستند» موزه سینما با همکاری انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند سه شنبه ها در سالن فردوس موزه سینما برگزار می شود.

پایان خبر ام ویک